ΤΟ ΘΕΙΟΝ ΦΩΣ (ΜΕΡΟΣ Α') (ΜΕΡΟΣ Β')

1

Ως όντος ων αγαθός και πάντων αίτιος των αγαθών πατήρ ο μόνος Θεός και λόγος και πνεύμα Θεού. Τριάς ομοούσιε υπερηνωμένη αγαθών των σων με πλήρωσον.

Η μετά του Θεού ένωσις είναι μυστήριον το οποίο τελείται εν τοις ανθρωπίνοις προσώποις. Ο άνθρωπος εις την οδόν προς την ένωσιν ουδέποτε ελατούται ως προς την προσωπικότητα του, καίτοι αρνείται την ατομικήν του θέλησιν, τας φυσικάς του κλίσεις. Αρνούμενος ο άνθρωπος ελεύθερως παν ότι είναι εις αυτόν ατομικόν εκ φύσεως, ολοκληρούται εν χάριτι.

Παν ότι δεν είναι εκούσιον, παν ότι δεν είναι συνειδητόν δεν έχει προσωπικήν αξίαν. Αι στερήσεις, οι πόνοι και γενικά η κακοπάθεια δεν δύνανται να γίνουν οδός προς την ένωσιν, εάν δεν γίνουν αποδεκταί ελευθέρως. Εν τέλειον πρόσωπον λαμβάνει εν πλήρει συνειδήσει όλας τας αποφάσεις του είναι ελεύθερον πάσης βίας, πάσης φυσικής ανάγκης.

Όσον προοδεύει τις εις την οδόν της ενώσεως, τόσον περισσότερον συνειδητός γίνεται. Η συνείδησις αυτή εν τη πνευματική ζωή καλείται γνώσις υπό των ασκιτικών πατέρων της Ανατολής. Εκδηλούται πλήρως εις τας υψηλοτέρας βαθμίδας της μυστικής οδού, ως η τέλεια γνώσις της Αγίας Τριάδος. Δια τον λόγον αυτόν ο Ευάγριος ο Ποντικός εταύτιζεν την Βασιλείαν του Θεού με την γνώσιν της Αγίας Τριάδος, την συνείδησιν του αντικειμένου της ενώσεως. Αντιθέτως η άγνοια εις το ακρότατον αυτής όριον, θα είναι η κόλασις εσχάτη κατάπτωσις του προσώπου.

Η πνευματική ζωή, η αύξησις του ανθρώπου εν τη χαρίτι είναι πάντοτε συνειδητή ενώ η άγνοια είναι σημείον αμαρτίας <<ο ύπνος της ψυχής>>. Οφείλομεν επομένως να είμεθα συνεχώς εν εγρηγώρσει, να διάγωμεν ως τέκνα φωτός <<Διότι τώρα είσθε φως εν κυρίω περιπατήται ως τέκνα φωτός (Εφ. Ε-8)>>. Κατά τον λόγον του Απόστολου Παύλου <<Σηκώθη ο κοιμώμενος και αναστήθει εκ των νεκρών και θέλει σας φωτίσει ο Χριστός να περιπατείτε ακριβώς μη ως άσοφοι αλλά ως σοφοί (Εφ.ε.14-15)>>.

Η Αγία Γραφή είναι πλήρης εκφράσεων αναφερόμενων εις το φως, εις την θείαν φωτοχυσίαν, εις τον Θεόν ο οποίος καλείται <<φώς>>. Δια την μυστικήν Θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας ταύτα δεν είναι μεταφοραί η ρητορικά σχήματα, αλλά λόγοι εκφράζοντες μίαν πραγματικήν όψιν της Θεότητος. Εάν ο Θεός καλείται φως είναι διότι δεν δύναται να μείνει ξένος εις την ημετέραν εμπειρίαν. Η γνώσις ή συνείδησις του Θεού, πλην της εις το ανώτερον βαθμόν, είναι μια εμπειρία του άκτιστου φωτός και αυτή δε ακόμη η εμπειρία αύτη είναι φως <<εν τω φωτί σου οψόμεθα φως>> (Ψαλμ. 35-10). Είναι αυτό το οποίον δεχόμεθα και υπό του οποίου καταλαμβανόμεθα εν τη μυστική εμπειρία.

2

Δια τον Άγιον Συμεών τον Νέον Θεολόγον η εμπειρία του φωτός η οποία είναι η συνειδητή πνευματική ζωή ή η <<γνώσις>> αποκαλύπτει την παρουσίαν της κεκτιμένης υπό του ανθρώπου χάριτος.

<<Ου γαρ ο ουκ οίδομεν λαλούμεν, αλλά ω οίδομεν μαρτυρούμεν ότι το φως εν τη σκοτία ήδη φαίνεται και εν νυκτί και εν ημέρα και εντός και εκτός. Εκτός μεν εν ταις καρδίαις ημών, εκτός δε εν τω νοί περιλάμπων ημάς ανεσπέρως, άτρεπτως, αναλλοίωτως, ασχηματίστως, λάλουν, ενεργούν, ζών και ζωοποιούν και φως τους λαμπομένους απεργαζόμενον. Ημείς μαρτυρούμεν ότι ο Θεός φως εστί και οι αυτόν καταξιωθέντες ίδειν πάντες ως φως εθεάσαντο και οι λάβοντες αυτών ως φως αυτόν έλαβον, ότι προπορεύεται έμπροσθεν αυτού το φως της δόξης αυτού και δίχα φωτός αμήχανον εστί φανήναι αυτόν. Και οι μη ειδόντες το φως αυτού, ούδε εκείνον είδον, ότι εκείνος το φως εστί. Και οι μη λαβόντες το φως ού πω την χάριν έλαβον οι γαρ την χάριν λαβόντες φως Θεού και Θεόν έλαβον, καθώς είπε το φως ο Χριστός <<ενικήσω εν αυτοίς και εμπεριπατήσω>>.

Οι δε μήπω τούτο παθόντες ή αξιοθέντες, πάντες οι τοιούτοι υπό τον προ της χάριτος νόμον είσι, δούλοι και μαθηταί δούλων και ακροαταί νόμου και τέκνα παιδίσκης και υιοί σκότους τυγχάνουσι. Πάντες γαρ οι εν σκοτί καθήμενοι οι ως σκότους είσι και μετανοήσαι ού βούλονται. Η γαρ μετάνοια θύρα εστίν εξάγουσα από του σκότους και εισάγουσα εις το φως. Ο ούν προς το φως μη εισήλθον ου διήλθε την θύραν της μετανοίας καλώς ει γαρ διήλθεν, εγένετο αν εν φωτί. Ο δε μη μετανοών αμαρτάνει, διότι ου μετανοεί.

<<Το γαρ ειδότι καλόν ποιείν και μη ποιούντι, φύσιν αμαρτία αυτό εστί>>. Ο δε ποιών την αμαρτίαν δούλος εστί της αμαρτίας και μισεί το φως και ουκ έρχεται προς το φως, ίνα μη φανερωθεί αυτού τα έργα.

Εάν η ζωή εν τη αμαρτία είναι εκουσίως πάντοτε ασυνειδήτως (κλείνομεν τους οφθαλμούς δια να μη δούμε το Θεό) η ζωή εν τη χάριτι είναι μια συνεχής πρόοδος της γνώσεως, μία αυξανόμενη εμπειρία του Θείου Φωτός.

Κατά τον Άγιον Μακάριον τον Αιγύπτιον, η φλόγα της χάριτος ανημένη από του Αγίου Πνεύματος εις τας ψυχάς των Χριστιανών τας καθιστά ικανάς να φωτίζουν ως λαμπάδες έμπροσθεν του Υιού του Θεού. Άλλωστε με το Θείον τούτο φως αναλόγως της ανθρώπινης θελήσεως ενδυναμούνται και απαστράπτει λαμπρώς, άλλοτε δε ελαττούται και δεν δίδει πλέον λάμψιν εις τας εκ των παθών συγκεχυμένας καρδίας. Διότι το άυλον και θείον πυρ φωτίζει μεν ψυχάς και δοκιμάζει είωθεν ώστερ άδολον χρυσόν εν καμίνο. Τούτο το πυρ ενήργησεν εν τοις αποστόλοις, ηνίκα ελάλουν γλώσσαις πυρίναις. Τούτο το πυρ δια της φωνής Παύλον περιλάμψον, την μεν διάνοιαν αυτού εφώτισεν, την δε αίσθησιν της όψεως αυτού ημαύρωσεν ου γαρ χωρίς σαρκός είδεν εκείνου του φωτός την δύναμιν. Τούτο το πυρ ώφθη Μωυσής εν τη Βάτω τούτο το πυρ εν είδη οχήματος Ηλίον εκ της γης ήρπασε όθεν και άγγελοι και τα λειτουργικά πνεύματα τούτου του πυρός της λαμπρότητος μετέχουσι. Τούτο το πυρ δαιμόνων εστί φυγαδευτήριον και αμαρτίας αναιρετικόν, αναστάσεως δε δύναμης και αθανασίας ενέργεια, ψυχών αγίων φωτισμός και λογικών δυνάμεων σύστασις. Αύται είναι αι Θείαι Ενέργειαι, αι <<ακτίνες ενότητος>>. Δια τας οποίας ομιλεί ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης δημιουργηκαί δυνάμεις, αι οποίαι εισδύουν εις τον κόσμον και γίνονται γνωσταί εκτός των κτισμάτων ως το απρόσιτο φως ενώ κατοικεί η Αγία Τριάς. Αι ενέργειαι παρεχόμεναι εις τους Χριστιανούς δια του Αγίου Πνεύματος δεν εμφανίζονται πλέον ως εξωτερικαί αιτίαι, αλλ’ ως η χάρις, εσωτερικόν φως το οποίον μεταμορφώνει την Θείαν φύσιν Θεού αυτήν.

3

Ότι φως ο Θεός ου κατ’ ουσίαν αλλά κατ’ ενέργειαν λέγεται>>. Λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Ως Θεός φανερούται μεταδίδεται, δύναται να καταστεί γνωστός, είναι φως. Ο Θεός καλείται φως όχι μόνο κατά αναλογίαν προς το υλικό φως. Το Θείον φως δεν έχει αλληγορικήν και αφηρημένην έννοιαν, είναι δεδομένον της μυστικής εμπειρίας και το μεν Θείο τούτο το φως εν μέτριο δίδεται και το μάλλον επιδέχεται κατά την αξίαν των υποδεχομένων. Η τέλεια θεωρία της Θεότητος, η οποία καθίσταται ορατή εν τω ακτίστω φωτί, είναι το μυστήριον της όγδοης ημέρας και ανήκει εις τον μέλλοντα αιώνα. Εν τούτοις εκείνοι οι οποίοι είναι άξιοι δι’ αυτήν επιτυγχάνουν να ιδούν <<την Βασιλεία του Θεού εληλυθύιαν εν δυνάμει>>. Εκ της παρούσης ήδη ζωής ως είδον αυτήν οι τρείς Απόστολοι εις το όρος Θαβώρ <<Και έλεγε προς αυτούς αληθώς σας λέγω ότι είναι τίνες των εδώ ισταμένων, οι τίνες δεν θέλουσι γευθεί θάνατον εωσού ίδωσι την Βασιλείαν του Θεού έλθουσον μετά δυνάμεως (Μάρκου Θ-1).

Αι θεολογικαί έριδες περί της φύσεως του φωτός της Μεταμορφώσεως του Χριστού περί το μέσον του 14ου αιώνος κατά τας οποίας αντετάχθησαν οι υπερασπισταί της δογματικής παραδόσεως της Ανατολικής Εκκλησίας. Απέβλεπον κατά βάθος εις εν σπουδαιότατον θεολογικόν πρόβλημα. Επρόκειτο περί της πραγματικότητας της μυστικής εμπειρίας, περί της δυνατότητος συνειδητής επικοινωνίας μετά του Θεού, περί της ακτίστου ή κτιστής φύσεως της χάριτος. Το θέμα του έσχατου προορισμού των ανθρώπων, η ιδέα της μακαριότητος, της θεώσεως διεκυβέβετο. Εγίνετο μια σύγκρουσις μεταξύ της μυστικής Θεολογίας και της θρησκευτικής φιλοσοφίας ή μάλλον μιάς Θεολογίας ιδεών η οποία ηρνείτο να παραδεχθεί παν ότι εφαίνετο εις αυτήν ανοησία. Ο Θεός της αποκαλύψεως και της θρησκευτικής εμπειρίας εβρέθει αντιμέτωπος προς τον Θεόν των φιλοσόφων και των σοφών επί του πεδίου του μυστικισμού και δια μίαν ακόμη φορά η Θεία μωρία εθριάμβευσε της ανθρώπινης σοφίας. Υποχρεωμένοι να προσδιορίσουν την θέσιν των, να σχηματίσουν ιδέας των αληθειών, αι οποίαι υπερέκειντο πάσης φιλοσοφικής σκέψεως, οι φιλόσοφοι τελικώς εξέφρασαν μίαν κρίσιν η οποία εφάνει <<μωρία>> δια την ανατολικήν παράδοσιν εβεβαίωνον την κτιστήν φύσιν της θεούσης χάριτος. Επί αυτού του θέματος εμιλήσαμε αναλυτικά στο κεφάλαιο περί (Άκτιστων Ενεργειών). Γίνεται λόγος περί της διακρίσεως μεταξύ της Θείας Ουσίας και των Άκτιστων Ενεργειών της Θεότητος. Σε αυτή εδώ την μελέτη εξετάζομαι τας Θείας Ενέργειας ύπο μίαν άλλην άποψιν, ύπο την άποψιν του ακτίστου φωτός ενώ αποκαλύπτεται ο Θεός και μεταδίδεται εις εκείνους, οι οποίοι έρχονται εις ένωσιν μετ’ Αυτού.

Το φώς τούτο ή η έλλαμψις δύναται να προσδιορισθεί ως ο ορατός χαρακτήρ της Θεότητος, των ενεργειών ή της χάριτος δια της οποίας γνωρίζεται ο Θεός.

Το φώς τούτο δεν είναι διανοητική φύσεως ως είναι ενίοτε η έλλαμψις του Νοός με την αληγορικήν και αφηρημένην έννοια. Πολύ δε περισσότερον δεν είναι μία αισθητή πραγματικότις, εν τούτοις το φως τούτο πληροί συγχρόνως νούν και αισθήσεις. Αποκαλυπτόμενον εις όλον τον άνθρωπον και όχι εις μίαν των ιδιοτήτων του. Το Θείο φως ως δεδομένον της μυστικής εμπειρίας υπέρκειται συγχρόνως των αισθήσεων και του νοός.

4

Είναι άυλον και ουδέν αισθητόν έχει δια τον λόγον αυτόν ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εις τα ποιήματα του το αποκαλεί <<αόρατον πύρ>> και βεβαιεί την ωραιότητα του.

<<Εστί πύρ το Θείον όντος

Άκτιστον αόρατον γε

Άναρχον και άυλον τε>>

Αλλά δε είναι πολύ περισσότερον νοητόν φως (ο Αγιορίτικος Τόμος) μια απολογία συνταχθείσα υπό των μοναχών του Αγίου όρους κατά τας θεολογικάς διαμάχας περί του φωτός της Μεταμορφώσεως διακρίνει το αισθητόν φως, το νοητόν και το άκτιστον, το υπερέχον εξίσου των δύο πρώτων.

Αλλού μεν φωτός ο νούς ετέρου δε η αίσθησις αντιλαμβάνεσθαι πέφυκεν. Η μέν γαρ αισθητού και τα αισθητά ή αισθητά δεικνούντος του δε νου φως εστίν η εν νοήμασι κείμενη γνώσις. Ου του αυτού τείνειν φωτός, όψις τε και νούς αντιλαμβάνεσθαι πεφύκασιν. Αλλά μέχρις κατ’ οικείον φύσιν και εν τοις κατά φύσιν ενεργή εκάτερον αυτών. Όταν δε πνευματικής και υπερφύοις χάριτος και δυνάμεως πάντα νουν οι καταξιωμένοι βλέπουσιν ως είδε μόνος ο Θεός και τα τοι αύτα ενεργούμενοι.

Η πλειονότης των πατέρων, οι οποίοι ομίλισαν περί της Μεταμορφώσεως μαρτυρούν την άκτιστον φύσιν, την Θείαν φύσιν του φωτός του εμφανισθέντος εις τους Αποστόλους.

Οι Άγιοι Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, Κύριλος Αλεξανδρείας, Μάξιμος Ομολογιτής, Ανδρέας Κρήτης, Ιωάννης ο Δαμασκηνός, Συμεών ο Νέος Θεολόγος, Ευθύμιος Ζηγαβινός και άλλοι, εκφράζονται με το αυτό πνεύμα και θα ήτο πολύ άστοχον να ερμηνεύωμεν πάντοτε τα χωρία αυτά ως ρητορικάς εμφάσεις. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αναπτύσσει την διδασκαλίαν ταύτην εν σχέση προς το θέμα της μυστικής εμπειρίας. Το φως το οποίον οι Απόστολοι είδον επί του όρους Θαβώρ είναι φυσική ιδιότις του Θεού.

Αιώνιον, ατελεύτητον, υπάρχον εκτός χρόνου και τόπου, ενεφανίσθει εις τας Θεοφανείας της Παλαιάς Διαθήκης ως η δόξα του Θεού. Εμφάνησις τρομερά και αφόρητος δια τα κτίσματα καθ’ όσον είναι εξωτερική ξένη προς την ανθρώπινην φύσιν προ Χριστού εκτός της Εκκλησίας.

Δια τον λόγον αυτόν κατά τον Άγιον Συμεών τον Νέον Θεολόγον, ο Απόστολος Παύλος εις την προς την Δαμασκόν οδόν μη έχων εισέτι την προς τον Χριστόν πίστιν ετυφλώθει και έπεσεν εις την γην από την λάμψιν του Θείου φωτός. Αντιθέτως, η Μαγδαληνή Μαρία, κατά τον αυτόν Άγιο ηδυνήθει να ειδεί το φως της Αναστάσεως το οποίον επληρούτο μνημείον και εκαθιστά ορατόν παν ότι εβρίσκετο εντός αυτού, παρά το σκότος της νυκτός, το φώς εκείνο επίσης κατέστησεν αυτήν ικανήν να ειδεί τους αγγέλους και να συνομιλήσει μετ’ αυτών. Την στιγμήν της ενανθρωπήσεως το Θείον Φως συνεγκεντρώθει ούτως ειπείν εν τω Χριστώ, εν τω Θεανθρώπω , εν ω κατοικεί σωματικώς απάν το πλήρωμα της Θεότητος. Τούτο σημαίνει ότι η ανθρώπινη φύσις του Χριστού εθεώθει δια της υποστατικής ενώσεως μετά της Θείας Φύσεως ότι καίτοι ο Χριστός κατά την επίγειον ζωήν Του εφώτιζε πάντοτε δια του Θείου φωτός, τούτο έμενεν αόρατον δια την πλειονότητα των ανθρώπων.

5

Η μεταμόρφωσις δεν υπήρξεν φαινόμενον προσδιοριζόμενον υπό του χρόνου και τόπου, ουδεμ’ια αλλαγή συνέβη δια τον Χριστόν κατ’ εκείνην την στιγμήν, ακόμη και εν τη ανθρώπινη Αυτού φύση, αλλά αλλαγή τις εγένετο εν τη συνειδήσει των Αποστόλων οι οποίοι έλαβον προς στιγμήν την ικανότητα να ειδούν τον διδάσκαλον των ως ήτο.

Καταυγαζόμενον εν τω αιωνίω φωτί της Θεότητος Του δια τους Αποστόλους υπήρξε μία έξοδος εκ της ιστορίας, έλαβον γνώσιν της αιωνίου πραγματικότητος. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει εις τας ομιλίας του περί της Μεταμορφώσεως <<Της Θεότητος εστί το φως εκείνο και άκτιστον εστί ουδέ το φως εκείνο αισθητόν, ουδέ οι ορώντες αισθητικοίς απλως έβρον οφθαλμοίς αλλά κατασκευασθήσι τη δύναμη του Θείου Πνεύματος. Δια να είδωμεν το Θείο Φώς δια των σωματικών οφθαλμών, ως είδον τούτο οι Μαθηταί επί του όρους Θαβώρ, πρέπει να μετάσχωμεν αυτού του φωτός, να μεταμορφωθόμεν διαυτού εν μέτρω.

Η μυστική εμπειρία προϋποθέτει επομένως μεταβολή της φύσεως ημών, μεταμόρφωσιν αύτης δια της χάριτος. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει τούτο σαφώς Θείας Ενεργείας ευμοίρησας και την Θείαν αλλοίωσιν ή λοιωμένος αυτός όλος οίον φώς εστί και μετά του φωτός εστί και συν τω φωτί γνωστώς άρα τα χωρίς απορρήτου χάριτος ανέκφαντα τοις πάσιν. Ούχ γαρ τας σωματικάς αισθήσεις μόνον αλλά και υπέρ παν ότι των ημίν γνωρίμων. Παντώς δε και τοις υπέρ ημάς τη γε φυσική δύναμη Θεόν ορώσιν οι κεκαθαρμένοι την καρδίαν κατά τον υπό του Κυρίου αψευδή μακαρισμόν, ως φως ων κατά την Θεολογικότατην Ιωάννου του της βροντής Υιού φωνήν οικίζει τε και εμφανίζει εαυτόν τοις αγαπώσιν αυτόν και αγαπηθείσιν υπό αυτού.

Το σώμα δεν πρέπει να είναι εμπόδιον εις την μυστικήν εμπειρίαν ή περιφρόνησις του σώματος από ορισμένους που συντάσσονται με τους Μανιχαίους, είναι ξένη προς τον Ορθόδοξον ασκητισμόν. <<Μη αν ψυχήν μόνην, μήτε σώμα μόνον λέγεσθαι άνθρωπον, αλλά το συναμφότερον, όν δη και κατ’ εικόνα πεποιηκέναι Θεός λέγεται>> Λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς το σώμα πρέπει να εκπνευματοποιηθεί, να γίνει <<σώμα πνευματικόν>> κατά την έκφρασιν του Απόστολου Παύλου. Το έσχατο τέλος ημών δεν είναι μία διανοητική μόνο θεωρία του Θεού. Εάν συνέβαινε αυτό, η ανάστασις των νεκρών θα ήτο ανώφελος. Οι μακάριοι θα είδουν τον Θεόν πρόσωπον προς πρόσωπον εν τη πληρότητι της κτιστής φύσεως των. Δια τον λόγον αυτόν ο <<Αγιορίτικος Τόμος>> αποδίδει από της παρούσης ζωής εις την εξαγνιθήσαν φύσιν του σώματος ορισμένας πνευματικής ικανότητας <<Ει γαρ συμμέθεξει τότε τη ψυχή το σώμα των απόρρητων αγαθών και νυν συμέθεξει κατά το εγχωρούν. Και αυτό τα Θεία πείσετε, καταλλήλως εαυτώ, μετασκευασθέντος και αγιασθέντος αλλά ου καθ’ έξιν νεκροθέντος του της ψυχής παθητικού>>.

Η χάρις ως φώς αρχή της φανερώσεως δεν δύναται να παραμείνει αόρατος εν ημίν. Δεν είναι δυνατόν να μη αισθανθώμεν τον Θεόν, εάν η φύσις ημών είναι πνευματικώς υγιής. Η αναισθησία εν τη πνευματική ζωή είναι μια κατάστασις ανώμαλος. Πρέπει να δυνάμεθα να αναγνωρίζομεν τας ατομικάς καταστάσεις και να κρίνωμε τα φαινόμενα της μυστικής ζωής. Δια τον λόγον αυτόν ο Άγιος Σεραφείμ του Sarov αρχίζει τας πνευματικάς του διδασκαλίας δια των λόγων <<Ο Θεός είναι πυρ το οποίον αναζωογονεί και καταφλέγει τας καρδίας. Εάν αισθανθώμε εις την καρδία ημών το εκ του δαιμόνο προερχόμενον ψυχάς, διότι ο δαίμων είναι ψυχρός ας επικαλεσθώμεν τον Κύριον και Αυτός θα έλθει και θα αναζωπυρώσει την καρδίαν ημών δια της προς Αυτόν και προς τον πλησίον αγάπης. Και προ της θερμότητος του Κυρίου προ του ειδικού του προσώπου το ψύχος του εχθρού θα διαλυθεί. Η χάρις θα γίνει γνωστή ως η χαρά ή ειρήνη ή εσωτερική θερμότις ως το φώς. Αι καταστάσεις ακηδίας, της (μυστικής νυκτός) δεν έχουν την αυτήν έννοιαν εις την πνευματικότητα της Ανατολικής Εκκλησίας. Ένα πρόσωπο το οποίο έρχεται ολοέν εις στενότερον ένωσιν μετά του Θεού, δεν δύναται να μείνει εκτός του φωτός.

Εάν εβρίσκεται βυθισμένο εις τα σκότη είναι διότι η φύσις του εμαυρώθει από κάποια αμαρτία ή διότι ο Θεός δοκιμάζει αυτό δια να αυξήσει περισσότερο τον ζήλον του. Αι καταστάσεις αύται παρέχονται δια της υπακοής και της ταπεινοφροσύνης εις τα οποίας ο Θεός απαντά φανερούμενος εκ νέου εις της ψυχήν μεταδίδων το φως Του εις τον άνθρωπον τον οποίον επ’ ολίγον είχεν εγκαταλήψει φαινομενικά, ποτέ, ουσιαστικά.

6

Η ακηδία είναι μία νοσηρά κατάστασις η οποία δεν πρέπει να είναι διαρκής, ουδέποτε εθεωρήθει υπό των ασκητικών συγγραφέων της ανατολικής παραδόσεως ως απαραίτητος και κανονικός σταθμός της οδού προς την ένωσιν.

Εις την οδόν αυτήν είναι εν σύνηθες δυστύχημα, πάντοτε όμως επίφοβον. Αποτέλεσμα της ακηδίας είναι η λύπη, η άνοια η ψύξης της καρδιάς η οποία δημιουργεί την αναισθησίαν. Είναι μια δοκιμασία η οποία θέτει τον άνθρωπον εις τα όρια του πνευματικού θανάτου. Διότι η προς την αγιότητα άνοδο, ο άγων δια το Θείον φως δεν είναι ακίνδυνος.

Εκείνοι οι οποίοι αναζητούν το φώς, την συνειδητήν εν τω Θεώ ζωήν διατρέχουν ένα μεγάλον πνευματικόν κίνδυνον, αλλά ο Θεός δεν τους αφήνει να πλανόνται εις τα σκότη. <<Τέος εώρων συχνότερον φως – λέγει ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος – ποτέ μεν ένδο, ότε γαλήνη και ειρήνης η ψυχή μου απήλαυε, ποτέ δε έξω που μακράν εφαίνετο ή και τελείως εκρύπτετο και κρυπτόμενον θλίψιν μοι ενεπίοι αφόρητον, λογιζόμενου μου ως παντώς φανήσεται. Αλλά μοι πάλιν θρηνούντι και κλαίοντι και πάσαν ενδεικνυμένω ξενιτείαν και ηπακοήν και ταπείνωσιν επεφαίνετο ώσπερ. Ο ήλιος, το πάχος του νέφους διατέμνων κατά μικρόν σφαιροειδής ενδεικνύμενος. Ούτως ουν ο άφραστος συ, ο αόρατος, ο ακίνητος, ο πανταχού και πασι παρών και τα πάντα πληρών. Καθ’ ώρον ημέρα και νυκτί ορώμενος και κρυπτόμενος και ερχόμενος γινόμενος αφανής και αίφνης φαινόμενος κατά μικρόν το σκότος εν εμοί απεδίωξας. Το νέφος απήλασσας την λημήν των νοερών οφθαλμών απεκάθηρας τα ώτα της διανοίας απέφραξας και διήνοιξας της αναισθησίας το κάλυμμα. Συν τούτοις παν πάθος και πάσαν σαρκικήν ηδονήν κατεκοίμησας και απ’ εμού εξωρίσας και απεργασάμενος τον ουρανόν παντώς νέφους εκαθάρας. Ουρανόν λέγω την καθαρθείσαν ψυχήν ενή αοράτως ερχόμενος ο πανταχού παρών αίφνης ευρίσκει και ως άλλος ήλιος αναδείκνυσαι της αφράστου συγκαταβάσεως.

Δόξα φαός το υπέρλαμπρον των αρχών των παμφαων. Δόξα φεγγός το απρόσιτον των λαμπρών εξουσιών.

*************************************

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

7

Λάμψον μου πάνφωτον ακτίνα νοερού κατεμπίπλωσον φωτός Θείου ως Τριάς αγαθή αισθήσεις δε μοι πάσας τας της ψυχής καταύγασον καταγλύκανον και ζήσον.

Το κείμενον τούτο αποδεικνύει εις ημάς ότι η ακηδία είναι μια παροδική κατάστασις η οποία δεν δύναται να γίνει σταθερά θέσις. Πράγματι, η ηρωική στάσις των μεγάλων Αγίων της Δυτικής Χριστιανοσύνης οι οποίοι υπήρξαν θύματα του τραγικού χωρισμού από τον Θεόν η μυστική νύχτα ως οδός, ως πνευματική ανάγκη, είναι άγνωστος εις την πνευματικότητα της Ανατολικής Εκκλησίας. Αι δύο παραδόσεις είναι διηρημέναι εις εν σημείον του μυστηριώδους δόγματος, το οποίον αναφέρεται εις τον Άγιον Πνεύμα, πηγήν της αγιότητας. Δύο διάφοροι δογματικαί αντιλήψεις ανταποκρίνονται εις δύο εμπειρίας, εις δύο οδούς αγιασμού αι οποίαι ουδόλως ομοιάζουν. Αι οδοί αι άγουσαι προς την αγιότητα δεν είναι αι αύται δια την Δύσιν και την Ανατολήν μετά το σχίσμα. Οι μεν δεικνύουν την πίστην των εις τον Χριστόν εν τη μόνωση και την εγκατάλειψη της νυκτός της Γεσθημανής οι δε αποκτούν την βεβαιότητα της μετά του Θεού ενώσεως εν τω φωτί της Μεταμορφώσεως.

Αντιτάσσοντες τας οδούς αγιασμού της Δύσεως και της Ανατολής ουδόλως θέλουμε να βεβαιώσουμε ταύτας κατ’ απόλυτον τρόπον. Το εξαιρετικώς λεπτόν και ποικίλον τούτο θέμα διαφεύγει πάσαν προσπάθειαν μορφοποιήσεως. Ούτως εις την Δύσιν η εμπειρία της νυκτός ουδόλως είναι χαρακτηριστική. Η Ανατολική πνευματικότις μας προσφέρει τουλάχιστον μίαν περίπτωσιν <<μυστικής νυκτός>> αρκετά χαρακτηριστική την περίπτωσιν του τυγχάνοντος του Voronej (18ος αιών). Αι αποκαλύψεις του Αγίου Σεραφείμ του Sarov αι οποίαι εγράφησαν εις τας αρχάς του 19ου αιώνος θα μας βοηθήσει περισσότερον εξ’ όλων των Θεολογικών εκθέσεων να κατανοήσουμε εις τι συνίσταται η βεβαιότις αυτή, η <<έγνωσις>> αύτη η συνείδησις της μετά του Θεού ενώσεως.

8

Κατά την διάρκειαν μιας συνομιλίας η οποία έλαβε χώρα εις τον άκρον ενός δάσους μιαν πρωϊαν του χειμώνος, εις μαθητής του Αγίου Σεραφείμ, ο συγγραφέας του κειμένου το οποίον παραθέτομεν, είπεν, εις τον διδάσκαλον του:

<<Δεν εννοώ πως είναι δυνατόν να έχω την βεβαιότητα ότι εβρίσκομαι εν τω Πνεύματι του Θεού. Πως δύναμαι να αναγνωρίσω δι’ ενός βέβαιου τρόπου την εν εμοί φανέρωσιν Του;

-Σου έχω ήδη ειπεί, απάντησεν ο Πατήρ Σεραφείμ, ότι τούτο είναι απλούστατον. Σου ομίλισα εκτενώς περί της καταστάσεως εις την οποία εβρίσκονται όσοι τελούν εν Πνεύματι Θεού, σου εξήγησα επίσης πως πρέπει να γίνεται η αναγνώρισις της εν ημίν παρουσία Του. Τι σου χρειάζεται ακόμη τέκνον μου;

-Πρέπει να κατανοήσω καλύτεραν πάντα ταύτα, όσα μου έχετε ειπεί.

-Τέκνον μου, εβρισκόμεθα και οι δύο την στιγμήν αυτήν εν τω Πνεύματι του Θεού. Διατί δεν θέλεις να με βλέπεις;

-Δεν δύναμαι να σας βλέπω πάτερ μου απάντησα τότε, οι οφθαλμοί σας λάμπουν η όψις σας έγινε λαμπρότερα του ηλίου και οι οφθαλμοί μου δεν αντέχουν να σας ατενίζουν.

-Μην φοβάσαι διόλου, είπε, την στιγμήν αυτήν εφωτίσθεις ως και εγώ. Εβρίσκεσαι και συ τώρα εντός του πληρώματος του Πνεύματος του Θεού. Εάν συνέβαινε άλλως, δεν θα σου ήτο δυνατόν να με θεωρείς ως με θεωρείς και κύψας προς εμέ μου είπε χαμηλοφώνος.

-Ευχαρίστησε τον Θεόν δια την άπειρον προς ημάς καλοσύνη Του.

Ως διεπιστώσας δεν έκαμα μηδέ αυτό το σημείον του Σταυρού ήτο αρκετόν μόνον να προσευχηθώ νοερώς λέγων εσωτερικώς. Κύριε αξίωσε τούτο να ειδεί καθαρώς δια των σωματικών του οφθαλμών την κάθοδον ταύτην του Πνεύματος Σου, το οποίον χαρίζεις εις τους δούλους Σου όταν ευδοκείς να εμφανίζεσαι εις αυτούς εν τω λαμπρώ φωτί της δόξης Σου.

9

Και ως είδες τούτο τέκνον μου, ο Κύριος εισήκουσεν αμέσως την προσευχήν του ταπεινού Σεραφείμ.

Πόσον πρέπει να ευγνωμονόμεν τον Θεόν δια την άφατον αυτήν δωρεάν την οποίαν εχάρισεν εις αμφότερους ημάς. Ακόμη και οι Πατέρες της ερήμου δεν εδέχοντο πάντοτε τοι αύτας φανερώσεις της αγαθοτητός Του. Και τούτο διότι η χάρις του Θεού ως μητήρ πλήρης τρυφερότητος προς τα τέκνα της ευαρεστείται να παρηγορεί την τετρωμένην καρδίαν σου, δια της μεσιτείας αυτής ταύτης της Μητρός του Θεού. Διατί λοιπόν τέκνον μου δεν θέλεις να με θεωρείς κατευθείαν εις το πρόσωπον, είδε ελευθέρως δίχος φόβον ο Κύριος είναι μεθ ημών.

Ενθαρρυνθείς δια των λόγων αυτών είδον και κατελήφθην υπό ευλαβούς τρόμου, φαντασθείτε εις το κέντρο του ηλίου μέσα εις την λάμψιν των εκθαμβωτικών ακτίνων του ηλίου της μεσημβρίας, το πρόσωπον του συνομιλητού σας βλέπετε την κίνησην των χειλέων του. Την εναλλασομένην έκφρασιν των οφθαλμών του, ακούτε την φωνήν του, αισθάνεσθε τας χείρας του αι οποίαι σας βαστάζουν από τους ώμους. Αλλά δεν βλέπετε ούτε τας χείρας ούτε το σώμα του συνομιλητού σας ουδέν πλην του απαστράπτοντος φωτός το οποίον απλούται εις την περιοχήν, φωτίζον δια της λάμψεως του τον κεκαλυμένον από το χιόνι χώρο.

-Τι αισθάνεσαι, με ρώτησε ο Πατήρ Σεραφείμ.

-Μίαν άπειρον ευεξία είπα.

-Αλλά τι είδους ευεξία, Τι ακριβώς;

-Αισθάνομαι, απάντησα τοι αύτην ηρεμία, τοι αύτην ειρήνη εις την ψυχήν μου ώστε δεν βρίσκω λόγους να εκφράσω αυτήν.

-Αυτή είναι τέκνον μου η ειρήνη δια την οποίαν έκαμε λόγον ο Κύριος όταν έλεγεν εις τους Αποστόλους Του. <<Ειρήνην την εμήν δίδω μοι υμίν ου καθώς ο κόσμος δίδωσιν εγώ δίδω μοι υμίν>>. Την ειρήνη την πάντα νουν υπερέχουσαν τι αισθάνεσαι ακόμη;

-Μιάν άπειρον χαράν εις την ψυχή μου.

Και ο Πατήρ Σεραφείμ συνέχισε <<όταν το Πνεύμα του Θεού κατέρχεται επί του ανθρώπου και τον περιβάλλει εν τω πληρώματι της παρουσίας Του. Τότε η ψυχή εκχυλίζει εκ τινός ανεκλαλήτου χαράς, διότι το Άγιον Πνεύμα πληροί χαράς πάντα όσα εγγίζει. Εάν τα προοίμια της μελλοντικής χαράς πληρούν ήδη την ψυχήν ημών με μία τοιαύτην γλυκύτητα, με μία τοιαύτην ευφροσύνην, τι να είπωμεν περί της χαράς η οποία αναμένει εις την Βασιλείαν των ουρανών πάντας όσους κλαίουν εδώ εις την γην. Και εσύ τέκνον μου, έκλαυσες κατά τον επίγειον βίον σου, αλλ΄ είδε την χαράν την οποίαν στέλλει εις σε ο Κύριος, δια να σε παρηγορήσει από της παρούσης ήδη ζωής. Τώρα πρέπει να εργασθόμεν, να καταβάλωμεν συνεχείς προσπάθειες. Να αποκτήσωμε όσον είναι δυνατόν μεγαλύτερας δυνάμεις δια να επιτύχωμεν το <<μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού>>. Τότε η χαρά την οποίαν αισθανόμεθα μερικήν και σύντομον την στιγμήν αυτήν, θα εμφανισθεί πλήρης, υπερπληρούσα ημάς αφά των απολαύσεων τας οποίας ουδείς θα δυνηθεί να μας αφαιρέσει.

10

Η διήγησις της εμπειρίας ταύτης περιλαμβάνει εν τη απλότητι αύτης ολόκληρον την διδασκαλίαν των Πατέρων της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας περί της <<ΓΝΩΣΕΩΣ>> ήτοι της συνειδήσεως της χάριτος η οποία φθάνει εις την ανωτέραν αυτής βαθμίδα εν τη θεωρία του Θείου Φωτός. Το φως τούτο πληροί τον άνθρωπον ο οποίος επέτυχε την μετά του Θεού ένωσιν.

Δεν είναι πλέον μια έκστασις παροδική κατάστασις η οποία χαροποιεί, η οποία αποσπά τον άνθρωπον από την συνήθη εμπειρίαν του. Αλλά μια συνειδητή εν τω φωτί ζωή, εντός της συνεχούς μετά του Θεού Κοινωνία. Πράγματι, ανωτέρω αναφέρομεν εν χωρίον του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου συμφώνος προς το οποίον αι καταστάσεις εκστάσεως θα ήρμοζον κυρίως εις τους ανθρώπους εκείνους, των οποίων η φύσις δεν μετεβλήθει, δεν προσηρμόσθει εις την Θείαν Ζωήν. Η μεταμόρφωσις της κτιστής φύσεως αρχόμενη εξ αυτής ακόμη της παρούσης ζωής είναι μια υπόσχεσις του καινού ουρανού και της καινής γης, η είσοδος του ανθρώπου εις την αιώνιον ζωήν προ του θανάτου και της αναστάσεως. Ολίγοι άνθρωποι ακόμη και μεταξύ των μεγάλων Αγίων επιτυγχάνουν την κατάστασιν ταύτην εις την επίγειον ζωήν. Το παράδειγμα του Αγίου Σεραφείμ είναι τόσον καταπληκτικόν, καθ’ όσον κάμει να αναζητήσει εις μίαν εποχή αρκετά πρόσφατον.

Η αγιότητα των Πατέρων της ερήμου η οποία φαίνεται μάλλον απίστευτος εις την λογικήν και χλιαρόν πίστην ημών. Εις το πνεύμα ημών το οποίον έγινε <<καντιανόν>> υπό της πτώσεως πάντοτε πρόθυμον να απορρίψει εις χαμηλόν επίπεδο, εις το επίπεδο των <<αντικειμένων της πίστεως>>. Παν ότι υπερβαίνει του νόμους ή μάλλον τας συνηθείας της έκπτωτου φύσεως. Η φιλοσοφική υπεράσπισις της αυτονομίας της πεπερασμένης ημών φύσεως, η οποία αποκλείει την εμπειρίαν της χάριτος, είναι μια συνειδητή βεβαίωσις της αναισθησίας ημών. Η αντιγνωσία, το αντι-φως, η αντίθεσις προς το Άγιον Πνεύμα το οποίον διανοίγει εις τους ανθρώπους μιαν τέλειαν γνώσιν της μετά του Θεού Κοινωνίας. Εις την ιδίαν συνομιλίαν την οποίαν μόλις ανεφέρομεν, ο Άγιος Σεραφείμ λέγει εις τον συνομιλιτήν του. <<Εις την εποχήν κατά την οποίαν ζώμεν, εφθάσαμεν γενικώς σχεδόν εις τοιούτον βαθμόν χλιαρότητος εις το ζήτημα της Αγίας ημών πίστεως. Προς τον Κύριον ημών Ιησού Χριστού, εις μίαν τοιαύτην αναισθησίαν εν σχέση προς την μετά του Θεού επικοινωνίαν. Ώστε αληθώς δυνάμεθα να είπωμεν, ότι απεμακρύνθει μεν καθ’ ολοκληρίαν σχεδόν εκ της αληθούς Χριστιανικής ζωής. Χωρία της Αγίας Γραφής φαίνονται εις ημάς ξένα.

Ορισμένοι λέγουν, τα χωρία ταύτα είναι ακατανόητα δυνάμεθα να παραδεχθώμεν ότι οι άνθρωποι είναι δυνατόν να ειδούν τον Θεόν δι’ ενός τόσον συγκεκριμένου τρόπου. Εν τούτοις ουδέν το ακατανόητον υπάρχει εις το σημείον τούτο. Το ακατανόητον είναι γιατί απεμακρύνθει μεν εκ της αρχικής απλότητος της Χριστιανικής γνώσεως. Υπό το πρόσχημα της μορφώσεως, των φώτων της επιστήμης, εισήλθαμε στο σκότος της αμάθειας ώστε σήμερον εβρίσκομεν ακατανόητον παν ότι οι παλαιοί εγνώριζον καλώς. Ώστε να μπορούν να συνομιλούν μεταξύ των περί φανερώσεως του Θεού εις τους ανθρώπους, ως περί πραγμάτων γνωστών εις πάντας και ουδόλως ξένων. Την απλότητα της Χριστιανικής γνώσεως εβρίσκομαι εκεί όπου η γνώσις και η αγάπη ταυτίζονται, εις την μυστικήν εμπειρίαν την κεκρυμένην από των οφθαλμών του κόσμου. Εις την ζωήν εκείνων οι οποίοι εννούνται με το αιώνιον φως της Αγίας Τριάδος, αλλ’ η εμπειρία αυτή παραμένει άρρητος. <<Υγιές δε η αληθινόν όνομα τοις του μέλλοντος αιώνος πράγμασιν ουδαμώς λέγει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος. Αλλά μία γνώσις απλή υπεράνω πάσης προσηγορίας και παντός στοιχείου και μορφής και χροιάς και σχήματος και σύνθετων ονομάτων>> <<Αύτη εστίν η άγνοια η υπερτέρα της γνώσεως>>. Ερχόμεθα πάλιν εις τον αποφατισμόν εκ του οποίου αρχίσαμε την μελέτην της ανατολικής παραδόσεως. Αλλά αντί του Θείου σκότους είναι το φώς, αντί της αυταπαρνήσεως είναι η προσωπική συνείδησις η οποία θέλει πλήρως εν τη χάριτι. Πρόκειται περί της κτηθείσης τελειότητος περί της φύσεως η οποία μετεβλήθει δια της ενώσεως με την χάριν της φύσεως η οποία εγένετο και η ίδια φως. Πως είναι δυνατόν να κατανοήσουν την εμπειρίαν ταύτην εκείνοι οι οποίοι τα ξέρουν όλα, έχουν για οδηγό τα δικά τους ΝΟΜΙΖΩ, δεν διάβασαν ποτέ ένα εκκλησιαστικό βιβλίο.

11

Αυτό το οποίον ο Άγιος Συμεών προσπαθεί να εκφράσει δι’ αντιτιθέμενων όρων, μας επιτρέπει να είδωμεν παν ότι μένει ακόμη σκοτεινόν δια την αφώτιστον συνείδησιν ημών κατά τους υπερασπιστάς του ακτίστου φωτός, η εμπειρία αυτή των αληθειών του μέλλοντος αιώνος δεν θα ήτο δυνατόν να προσδιορισθεί δογματικώς. Ούτως η Παλαιά Διαθήκη παρά τα δόγματα και τας εντολάς του Νόμου είχε προφιτικάς προοράσεις των αληθειών, αι οποίαι θα απεκαλήπτοντο και θα εγίνοντο δόγματα εν τη Εκκλησία. Ομοίως εις την εποχήν του Ευαγγελίου εις την οποίαν ζούμε παρά τοις δόγμασι. Η μάλλον εν τοις δόγμασιν εμφανίζεται εις ημάς εν κεκαλυμένον βάθος ως εν μυστήριον αναφερόμενον εις τον μέλλοντα αιώνα, εις την Βασιλείαν του Θεού.

Δυνάμεθα να ειπόμεν επίσης ότι η Παλαιά Διαθήκη έζησε δια της πίστεως και έτεινε προς την προσδοκίαν. Ότι η εποχή του Ευαγγελίου ζει με την ελπίδα και τείνει προς την αγάπην, ότι η αγάπη είναι μυστήριον, το οποίον δεν θα αποκαλυφθεί, δεν θα πραγματοποιηθεί πλήρως ειμή εις τον μέλλοντα αιώνα. Δι’ αυτόν ο οποίος αποκτά την αγάπην η σκοτία παράγεται και το φως το αληθινόν ήδη φαίνει κατά τον λόγον του Αγίου Ιωάννου <<Πάλιν εντολήν νέαν σας γράφω, το οποίον είναι αληθές εις αυτόν και εις εσάς διότι το σκότος παρέρχεται και το φως το αληθινόν ήδη φέγγει, όστις λέγει ότι είναι εν τω φωτί και μισεί τον αδελφόν αυτού, εν τω σκοτί είναι έως τώρα όστις αγαπά τον αδελφόν αύτου εν τω φωτί μένει και σκανδαλώ εν αυτώ δεν είναι όστις όμως μισεί τον αδελφών αυτού, εν τω σκοτί είναι και εν τω σκοτί περιπατεί και δεν εξεύρει που υπάγει, διότι το σκότος ετύφλωσε τους οφθαλμούς αυτού (Α.Ε. Ιωάννου Β-8)>>.

Το Θείον φώς εμφανίζεται εις την γην, εις τον κόσμον εν χρόνω. Αποκαλύπτεται εις την ιστορίαν αλλά δεν είναι εκ του κόσμου τούτου. Είναι αιώνιον, σημαίνει μίαν έξοδον εκ της ιστορικής υπάρξεως <<το μυστήριο της όγδοης ημέρας>>. Το μυστήριον της αληθούς γνώσεως, η τελειότις της γνώσεως της οποίας το πλήρωμα ο κόσμος δεν δύναται να λάβει προ του τέλους. Είναι η αρχή της παρουσίας εις τα Αγίας ψυχάς. Προοίμιον της τελικής αποκαλύψεως, ότι ο Θεός θα εμφανισθεί εν τω απροσίτω Αυτού φωτί. Δια τον λόγον αυτόν κατά τον Άγιον Συμεών <<όσοι ουν τέκνα του φωτός εκείνου και υιοί μελλούσης ημέρας γεννώνται και ως ενήμερα ευσχήμονως περιπατείν δύνανται επ’ αυτούς η ημέρα του Κυρίου ουδέποτε επελεύσεται εν αυτή γαρ εισίν αεί και διαπαντός. Η γαρ ημέρα Κυρίου ουχί εις τους υπό του Θείου φωτός αεί καταλαμπομένους. Αλλά εις τους εν τω σκοτεί των παθών όντας και εν τω κόσμω διάγοντας και του κόσμου παθούντας αίφνης μέλλει αποκαλύπτεσθαι και φοβερά αυτοίς και ως πυρ άστεκτον λογισθήσεται. Το Θείο φώς γίνεται η αρχή της γνώσεως ημών εν αυτώ γνωρίζομαι το Θεό και ημείς γιγνωσκόμεθα υπ’ Αυτού. Ερευνά τα βάθη του ανθρώπου, ο οποίος συγκατατίθεται εις την μετά του Θεού ένωσιν, γίνεται δι’ αυτόν η κρίσις του Θεού προ της μελλούσης κρίσεως. Διότι κατά τον Άγιον Συμεών τον νέον θεολόγο υπάρχουν δύο κρίσεις, η μία έλαβε χώραν εις την γην, είναι η κρίσις εξ επόψεως σωτηρίας, η άλλη θα λάβει χώραν μετά το τέλος του αυτού κοσμικού συστήματος, είναι η κρίση της καταδίκης.

12

Εν τη παρούση ζωή ότε δια της μετανοίας εισερχόμεθα ελευθέρως και δια της προσωπικής μας θελήσεως εις τον Θείον φώς. Εβρισκόμεθα κατηγορούμενοι και κρινόμενοι, εν τούτοις δια του ελέους και της ευσπλαχνίας του Θεού η κατηγορία και η κρίσις αυτή γίνεται εν κρυπτώ. Εις τα βάθη της καρδιάς ημών δια την εξάγνισιν ημών και την συγχώρησιν των αμαρτιών ημών. Μόνον ο Θεός και ημείς γνωρίζομεν τα κρυφία των καρδιών ημών. Εκείνοι οι οποίοι υπόκεινται εν τη παρούση ζωή εις μίαν τοιαύτην κρίσιν, δεν έχουν πλέον να φοβηθούν μίαν άλλην εξέτασιν. Αλλά δι αυτούς οι οποίοι ουδόλως επιθυμούν να εισέλθουν από της παρούσης ζωής εν τω Θείο φώς, δια να κατηγορηθούν και να κριθούν. Δι αυτούς οι οποίοι μισούν το φώς, η δευτέρα έλευσις του Κυρίου Ιησού Χριστού θα αποκαλύψει το φώς το οποίον εβρίσκεται προς το παρόν κεκρυμένον και θα φανερώσει τα κρυπτά. Πάν ότι κρύπτομεν τώρα μη θέλοντες να αποκαλύψουμε το βάθος των καρδιών ημών εν τη μετανοία, θα εμφανισθεί τότε εν τω φωτί ενώπιων του προσώπου του Θεού, ενώπιων όλου του κόσμου και θα γίνει καταφανές τι πράγματι ήμεθα.

Η πλήρης συνείδησις θα πραγματοποιηθεί εις παντός εν τω Θείω φωτί, τότε κατά την δευτέραν έλευσιν του Χριστού. Αλλ’ αυτή δεν θα είναι η συνείδησις η οποία βλαστάνει ελευθέρως εν τη χάριτι εν συμφωνία μετά της Θείας θελήσεως. Θα είναι μια συνείδησις ερχόμενη ούτως ειπείν έξωθεν. Βλαστάνουσα εν τω ανθρώπω παρά την θέλησιν του εν φώς το οποίον εννούται εκ των έξω με τα πλάσματα του τέστειν <<παρά την χάριν>> κατά τον Άγιο Μάξιμο τον ομολογιτή η Θεία αγάπη η οποία θα γίνει μία ανυπόφορος βάσανος δι’ αυτούς οι οποίοι δεν την εδέχθησαν εν ευατοίς.

Κατά τον Άγιον Ισαάκ τον Σύρον <<οι εν τη γεένη κολαζόμενοι, τη μάστιγα της αγάπης μαστίζονται. Και τι πικρόν και σφοδρόν το της αγάπης μαστίζοντες και τι πικρόν και σφοδρόν το της αγάπης κολαστήριον του τέστιν εκείνοι οι τίνες ησθήθησαν ότι εις την αγάπη έπταισαν. Η γαρ λύπη η βάλουσα εν τη καρδία εκ της εις την αγάπην αμαρτίας οξυτέρα εστί πάσης κολάσεως γινόμενη. Ενεργεί δε η αγάπη εν τη δυνάμη αύτης κατά διπλούν τρόπον τοις μεν αμαρτωλοίς κολάζουσα, ως και ενταύθα συμβαίνει προς φίλον απόφιλον, τους δε τετηρηκότας

τα δέοντα εφραίνουσα εν αυτή.

Αυτή αύτη η ανάστασις θα είναι μια εκδήλωσις της εσωτερικής καταστάσεως των όντων, διότι τα σώματα θα αφήσουν να διαφανούν τα κρυφία των καρδιών.

Ο Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος εκφράζει την ακόλουθον σκέψιν εις το εσχατολογικόν αυτού όραμα <<το πυρ το ουράνιον της Θεότητος όπερ δέχονται οι Χριστιανοί εντός αυτών εν τη καρδία νύν εν τω αιώνι τούτο, τούτο αυτό το εν της καρδίας διακονούν όταν αναλυθεί το σώμα, εξώτερον γίνεται, και πάλι συμπήσσει τα μέλη και ποιεί ανάστασιν των λεγομένων μελών>>.

13

Τότε παν ότι συγκέντρωσεν η ψυχή εις το εσωτερικόν της θυσαυρόν, θα εμφανισθεί έξωθεν εν τω σώματι. Τα πάντα θα γίνουν φώς, τα πάντα θα πληρωθούν υπό του ακτίστου φωτός.

Τα σώματα των Αγίων θα γίνουν όμοια προς το ένδοξο Σώμα του Κυρίου, ως εμφανίσθει τούτο εις τους Αποστόλους την ημέραν της Μεταμορφώσεως. Ο Θεός θα είναι τα πάντα εν πάσι και η Θεία χάρις, το φως της Αγίας Τριάδος θα λάμψει εις την πλήθην των ανθρωπίνων υποστάσεων, εις όλους εκείνους οι οποίοι το απέκτησαν και οι οποίοι θα λάμψουν ως νέοι ήλιοι εις την Βασιλείαν του Πατρός, όμοιοι προς τον Υιόν μεταμορφωμένοι υπό του Αγίου Πνεύματος.

Δοτήρος του Φωτός ο Άγιος Συμεών, Ο Νέος Θεολόγος λέγει:

<<Του Παναγίου Πνεύματος εν πάσι τοις Αγίοις και λάμψης ο απρόσιτος ήλιος τούτων μέσον και πάντες ελαμφθήσονται κατ’ αναλογίαν της πίστεως και πράξεις ελπίδος και αγάπης καθάρσεως και φωτισμού του εκ του Πνεύματος Σου Θεέ μόνε μακρόθυμε και κριτά άπαντων.>>

Εις την μέλλουσα παρουσία και την εσχατολογικήν τελείωσιν της ιστορίας το σύνολον του κτιστού σύμπαντος θα έλθει εις τέλεια μετά του Θεού ένωσιν.

Η ένωσις αυτή θα πραγματοποιηθεί, θα φανερωθεί διαφόρως εις έκαστον ανθρώπινον πρόσωπον, το οποίον εδέχθη την χάριν του Αγίου Πνεύματος εν τη Εκκλησία. Αλλά τα όρια της Εκκλησίας πέρα του θανάτου και αι δυνατότητες σωτηρίας δι’ αυτούς οι οποίοι δεν εγνώρισαν το φως εις την παρούσαν ζωήν παραμένουν δι ημάς το μυστήριον της Θείας ευσπλαχνίας. Επί της οποίας δεν τολμάμε να βασισθώμεν αλλά και την οποίαν δεν δυνάμεθα πολύ περισσότερον να καθορίσομεν συμφώνως προς τα ανθρώπινα μέτρα.

Δόξα το υπερβάλλον των δυνάμεων κράτος. Δόξα κυριοτήτων το αμήχανον κάλος.