ΚΕΙΜΕΝΟΝ 36 - ΠΕΡΙ ΘΕΙΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1

Σώτερ Ιησού, με ελέησον και λύτρωσαι κολάσεως πάσης Ιησού και αξίωσον της των σωζομένων μερίδος Ιησού μου τω χορώ των εκλεκτών σου συντάξου Ιησού φιλάνθρωπε.

Εσχατολογία

Συνέχεια του προηγούμενου περί ψυχών

Δοθέντος ότι η Παλαιά Διαθήκη έχει χωρία τα οποία έχουν λόγο περί μεταβάσεως των ανθρώπων εις τον Άδη όπως τα χωρία (Γενέσεως 37-35/42-38/44-29 αριθμών 16-30 ψαλμών 15-10 Ιώβ 14-13 Ησαΐα 38-10 και άλλα). Ταύτα ελλιπώς εκφράζουν την αλήθεια της θείας αποκαλύψεως διότι η θεία αποκάλυψη ήτον υπό επισκιάσει. Το πλήρες φως της θείας αποκαλύψεως ευρίσκεται εν τη Καινή Διαθήκη. Ο Απόστολος Παύλος γράφει εις το Β΄ Κορινθ. 5-10 «τους γαρ πάντες ημάς φανερωθήναι εμπρόσθεν του βήματος του Χριστού ίνα κομίσει τας έκαστος τα δια του σώματος προς α έπραξεν είτε αγαθόν είτε φαύλον».

Εννοεί βεβαίως το μέγα του Θεανθρώπου κριτήριο κατά την δευτέρα παρουσία χωρίς εκ του χωρίου τούτου να συνάγεται ότι αποκλείεται πάσα προηγούμενη κρίση. Εαν δε προϋποτεθεί της τελικής κρίσεως η μερική τότε είναι αδιανόητος η μετάβασης των μεν ευσεβών και αγαθών παρά τω Θεώ των δε αδίκων και ασεβών εν των Άδη. Την διδασκαλία ταύτην περί της μερικής κρίσεως βρίσκουμε εν τη Καινή Διαθήκη στενώς μετά της περί τελικής κρίσεως συνυφασμένη.

Η μερική κατά ταύτα κρίση είναι αναγκαία προυποθεση της μεταθανάτου λαμβάνουσα μαρτυρείται και εκ των προαναφερομένων της Γραφής χωρίων. Την αλήθεια περί της μερικής κρίσεως διδάσκουν και πολλοί των εκκλησιαστικών Πατέρων και συγγραφέων που ομιλούν περί του θανάτου του ανθρώπου και της μεταβασεως της ψυχής αύτου εις το αλλον κόσμο. Περί μερικής κρίσεως ιδιαίτερης σημασίας είναι και η μαρτηρία Ιωαννου του Χρισοστόμου λέγοντας «ουδείς των ενταύθα μη διαλυσαμένων τα αμαρτήματα απελθών εκεί διαφεύγει τας ευθύνας των πεπραγμένων. Αλλ’ με δεσμωτήριο δια αλύσεων προσάγονται εις το δικαστήριο αι ψυχαί άπασαι όταν απελθόσει περικείμενα σειράς αμαρτημάτων επί το βήμα άγονται το φοβερό.

Εις τα χωρία της Αγίας Γραφής γίνεται λόγος περί ύπνου των ανθρώπων εννοείται ο σωματικός αυτών θάνατος ήτοι ο ύπνος του σώματος και όχι της ψυχής διατηρούσης την εαυτής αυτοσυνείδηση εν το άλλο κόσμω (Ματθαίου 27-52) εκτός της Αγίας Γραφής και των Πατέρων της εκκλησίας που ρητώς περί της μεταθάνατον λαμβανούσης μερικής κρίσεως των ψυχών διδάσκουν γενικότερο. Η Ιερά της εκκλησίας παράδοση επιμαρτυρεί την ς άνω του χριστιανισμού αλήθεια επικαλούμενη εις τας προς Κύριον ενταύξεις αύτης την μεσιτεία των από αιώνος του Θεού ευαρεστησάντων. Προπατόρων Πατέρων Προφητών, Αποστόλων, Κηρύκων, Ευαγγελιστών, Μαρτύρων. Ομολογητών, εγκράτεια των και λοιπών αγίων του Θεού ιδιαίτερος δε και εξαίρετος της Παναγίας Θεοτόκου.

2

Δια της επικλήσεως ταύτης των αγίων τούτον προσώπων δε ικετεύει μόνο τον Θεόν η εκκλησία «όπως αναπαύσει τούτους όπου επισκοπεί το φως του προσώπου του». Αλλά κυρίως και κατ εξοχήν όπως δια των πρεσβειών των αγίων μελών ήδη δεδοξασμένων τη θριαμβεούσης εκκλησίας. Όπως δεχθεί ο Θεός τας ικεσίας και παρακλήσεις της στρατευόμενης εκκλησίας και χαρίσει εις ημάς παν δώρημα τέλειον άνωθεν εκ του πατρός των φώτων καταβαίνουν». Εάν δεν είχε προηγηθεί η μερική των ψυχών κρίση υπό του Θεού δεν θα ήτο δυνατό να ομιλεί η εκκλησια απεριφράστως περί των δεδοξασμένων αγίων και να επικαλείται τας ευχάς και προς Θεόν αυτών μεσιτείας δια πάσαν ουρανόθεν καταπεμπομένην χάριν και βοήθεια.

Λέγοντες ότι οι μεν δικαίως εν τω άλλο κόσμω χαίρουν και αγάλλονται ευδαιμονούντες πλησίον του Θεού ευρισκόμενοι. Οι αδικοι δε θλίβονται και οδυρρωνται εν τω τόπω της κολάσεως η του Άδου ευρισκόμενοι μακριά από τον Θεό. Η Αγία Γραφή και η Ιερά Παράδοση δεν κατέστησαν εις ημάς σαφή τον τρόπο της ευδαιμονίας η της βασάνου των ανθρωπινών ψυχών μετά θάνατον δεν δυνάμεθα κατά συνέπεια να ομιλήσουμε επ’ αυτού. Ως προς δε το τόπο εις ο οι δίκαιοι μεταβαίνουν τούτον η Αγία Γραφή αποκαλεί εις το Λουκά 23-43 Παράδεισο. Εις την παραβολή του Πλουσίου και του Λαζάρου Λουκά 16-22 κόλπον του Αβραάμ δύναται δε να θεωρηθεί ως ορθή η και εις την μερική κρίση αποδιδομένη ονομασία.

Βασιλεία των Ουρανών η βασιλεία του Θεού η βασιλεία του χριστού χωρίς να δυνάμεθα να πούμε ότι η ονομασία αυτή προσιδιάζει μόνο εις την κατάσταση δικαίων μετά την τελική κρίση. Υπό του Παύλου επίσης η κατάσταση των δικαίων μετά την μερική κρίση ονομάζεται «συν χριστώ είναι» (Φιλ 1-23). Η δε αντιθέτως ταύτης καλείται Άδης γεεννα του πυρός τόπος βασάνου άβυσσος κάμινος του πυρός και άλλα. (Λουκά 16-23-28, Ματθ 5-22-29-30 Αποκάλυψη 19-20-21). Περί του Άδου να θεωρήσουμε τούτον ανεξαρτήτως του πνευματικού χαρακτήρα ως συνδεδεμένο με τα του χώρου και του χρόνου. Είναι μεν αι ψυχαί ως πνευματικές υπάρξεις δεν δύναται να θεωρούνται ως μετά τόπου συνδεόμενοι διότι πνευματικοί τόποι δεν ευρίσκονται εν συναρτήσει.

Κατά συνέπεια μη γνωρίζοντες επακριβώς τας σχέσεις των πνευμάτων προς τον χώρο λέμε ότι αυταί αποτελούν τον εαυτών χώρο προς τον χρόνο συνδέονται ανάγκες ως αι ψυχαί διότι αυταί εν μια χρονική στιγμή εδημιουργήθησαν υπό του Θεού μη δυνάμεναι αν είναι εκτός χρόνου. Υπάρχουν βεβαίως πολλά σημεία χρίζοντα επεξήγηση και διασαφήσεως ως και άλλα περί των οποίων έχουμε παντελή άγνοια. Και όσα μεν η Αγία Γραφή και η Ιερά Παράδοση αποκάλυψαν εις ημάς και κατέστησον αντικειμενο γνώσεως. Εκείνα των οποίων την γνώση η πανσοφία του Θεού δεν απεκάλυψε εις τους ανθρώπους. Ταπεινά τηρούμε θέλοντας να ικανοποιήσουμε περιέργειες εις την διεύρυνση αληθειών τας οποίας ο Θείος Λόγος δεν ηθέλησε να αποκαλύψει.

3

Αγνοούμε επίσης ποια θα είναι η κατάσταση των αποθανόντων νηπίων ως αι ποια υπήρξε των αγαθών ανθρώπων προ της ελεύσεως του Κυρίου ή των μετά από αυτήν αλλά μακράν του χριστιανισμού ευρισκόμενων. Σημειώσαμεν ότι μετά τον θάνατο αι ψυχαί των ανθρώπων προγεύονται πλήρως εν τη μετά την τελική κρίση κατάσταση. Ως προς τας σχέσεις μεταξύ στρατευόμενης εκκλησίας και θριαμβευούσης είπομεν ήδη εις το περί εκκλησίας κεφάλαιο ότι αυταί είναι στεναί και αδιάσπαστος. Δοθέντος ότι η θριαμβεύουσα εκκλησία αποτελεί το τμήμα εκείνο του μυστικού σώματος του Κυρίου. Το οποίο παρίσταται παρά τω Θεώ και πρεσβεύει προς κύριον υπέρ ημών των επ’ γής ζώντων.

Όπως και ημείς τύχομεν της θείας χάριτος και εξαγιαζόμενοι μετετέθημεν δια του θανάτου εις την πνευματική του Κυρίου βασιλεία εν ουρανοίς. Εις την θριαμβεύουσαν εκκλησία κατατάσονται ως προ ελέχθη οι άγγελοι οι ημάς προστατεύοντες και υπέρ ημών τω Θεώ μεσιτεύοντες. Εις τρόπον ώστε είτε άγιος και οι ουράνιος άγγελος ικετεύουν τον Θεό υπέρ ημών χωρίς τούτο να έρχεται εις αντίθεση προς το έργο του Λυτρωτού μόνο μεταξύ Θεού και ανθρώπων μεσίτου τυγχάνοντας. Ελέχθη ωσαύτως ότι η εκκλησία εν τοις λειτουργικές αυτής ευχές επικαλείται την μεσιτεία ταύτη της θριαμβεύουσης εκκλησίας.

Διότι οι άγιοι ως παρρησία παρά τω Θεώ έχοντες και παρ Αυτώ ιστάμενοι δύνανται δια των πρεσβειών αυτών να κατασταθούν αρωγοί ημών εις τας δυσκολίας και τους αγώνες ημών των επί γής ζώντων. Ένεκα τούτου απονέμει η εκκλησία εις του δίκαιους και άγιους τιμητική προσκύνηση από της οποίας διαστέλλεται η εις μόνο τον Θεόν ανήκουσα λατρεία. Τιμώμεν ωσαύτως και προσκυνούμε τιμητικώς τας εικόνας και τα λείψανα των αγίων σύμφωνα προς την διδασκαλία της Ζ΄ οικουμενικής συνόδου. Καθ ην η τιμητική της εικόνας προσκύνηση «εις το πρωτότυπον διαβαίνει» διότι εν ενάντια περίπτωση θα ηδυνάμεθα να κατηγορηθούμε επί ειδωλολατρία. Ομιλήσαντες περί πάντων τούτων εν των περί εκκλησίας τμήματι περιττή θεωρούμε πάσα περαιτέρω έκθεση και διασάφηση του δόγματος τούτου. Και ταύτα μεν ως προς τας σχέσεις θριαμβευούσης και στρατευόμενης εκκλησίας.

Αι σχέσεις όμως μεταξύ ημών των μελών της στρατευόμενης εκκλησίας και των νεκρών αδελφών μας οίτινες συμφώνως προς το της μερικής κρίσεως δόγμα κριθέντες μετά τον θάνατο ως άδικοι. Τιμωρούνται και ταλανίζονται εν των Άδη, το επίγειο τμήμα της εκκλησίας επικαλείται την θείαν αρωγή και απέλευσιν της θείας χάριτος επί τους κεκοιμημένους και τιμωρούμενους αδελφούς μας. Τελεί δε το μυστήριο της θείας ευχαριστίας και εύχεται προς τον Θεόν υπέρ αναπαύσεως των ψυχών και ανακουφίσεως του των εν τω Άδη. Τελεί δε τα προς χάριν των κεκοιμημένων μνημόσυνα, ως πρώτη αγιογραφική μαρτυρία περί μνημόσυνων αναφέρεται το χωρίον Β. Μακκαβαίων 12-43.

Η πράξης της αρχαίας εκκλησίας μέχρι σήμερα στηριζόμενη όχι μόνο εις το προμνημονευθέν χωρίον αλλά και εις την αποστολική και άγραφη παράδοση. Επιτελεί υπέρ των τεθνεώτων τα μνημόσυνα διδάσκουσα ότι δια τούτο παρέχεται όνισις εις τους απ’ αιώνος εν πίστη κεκοιμημένων. Και δια την ανθρώπινη ασθένεια και αδυναμία τας κηλίδας της αμαρτίας φέροντας πιστεύουσα ότι δια των ευχών των ζώντων. Το έλεος του Θεού επιφαίνεται και υπέρ των κεκοιμημένων αδελφών μας η όνησις αυτή είναι δυνατόν να βοηθήσει και εις την συγχώρηση αμαρτημάτων. Μη γνωρίζοντες βεβαίως επακριβώς την κατάσταση εις ην ευρίσκονται οι τεθνεώτες αδελφοί μας δεν δυνάμεθα και να απαφανθώμεν μετά βεβαιότητας περί της εκτάσεως της άφεσης και ανακούφισης αυτών.

4

Ο ιερός Χρυσόστομος παρατηρεί επί του προκειμένου «ουκ είκη ταύτα ενομοθετήθει υπό των Αποστόλων το επί των φρικτών μυστηρίων μνήμην γίνεσθε των απελθόντων ίαση αυτοίς πολύ κέρδος γινόμενον πολύ την ωφέλεια. Όταν γαρ εστήκη λαός ολόκληρος χείρας ανατείνονταις πλήρωμα ιερατικόν και η φρικτή θυσία πως ου δυσωπησωμεν υπέρ τούτων τον Θεόν παρακαλούνταις, τούτο μεν υπέρ των εν πίστη απελθόντων. Χωρίς βεβαίως να γνωρίζουμε επακριβώς το μέγεθος και την έκταση της θείας των κεκοιμημένων ονήσεως της δια του μυστηρίου της θείας ευχαριστίας παρά του Θεού αιτουμένης. Εν δυνάμεθα να έλθωμεν εις αντίθεση προς το προεκτεθέν περί μερικής κρίσεως δόγα.

Εν τω οικείω τόπο επί τη βάσει της διδασκαλίας της Αγίας Γραφής και της Ιεράς Παραδόσεως ότι μόνο ο παρών βίος αποτελεί το στάδιο εν ω δύναται να επιτευχθεί η πρόοδος. Εν τη αρετή ή η ολίσθηση εν τη κακία την ανταπόδοση των οποίων άνευ μεταβολής θα γευθεί ο άνθρωπος μετά θάνατον. Και εάν μεν αι ικεσία προς τον Θεόν αναφέρονται εις πρόσωπα δεδικαιωμένα και των θείον δωρεών απολαύοντα πράγματα το οποίον βεβαίως αγνοούμε. Το πρόβλημα εγείρεται δια τους εν Άδη ευρισκομένους και τας ποινάς των αμαρτιών αυτών εκτίωντας. Ανεξαρτήτως όμως της διακρίσεως ταύτης των ανθρώπων επί γης ως το πρόβλημα της συγχωρήσεως των αμαρτιών των εν Άδη ευρισκομένων αποτελεί δι ημάς άγνωστο χώρο.

Υπό ορισμένο παρατηρηθεί ότι δια των υπέρ των κεκοιμημένων τελούμενων λειτουργιών συγχωρούνται αι αμαρτίαι εκείνων. Που εμετανόησαν προ του θανάτου αυτών, αλλά δεν μπόρεσαν να επιτελέσουν έργα μετάνοιας και δικαίωσης προ του θανάτου. Ως εις τα περί του μυστηρίου της μετάνοιας κατεδείχθει ο ειλικρινής μετανοήσας και τα αμαρτίας αυτού ενώπιων του Θεού δια του ιερέως ομολογήσας, τυγχάνει της αφέσεως των αμαρτιών μεταβαλλόμενος εις καινήν κτίση. Επικαλείται η εκκλησία το θείον έλεος και την θείαν ευσπλαχνία δια τους τεθνεώτας και εν των αλλώ κόσμο ευρισκομένους αδελφούς ημών στηριζομένη εις την ουσία τους Θεού ως Θεού αγάπης.

Και ικετεύουσα αυτόν όπως θελήσει και συγχωρέσει παν αμάρτημα είτε εν έργω είτε εν λόγω είτε εν άγνοια διαπραχθέν. Εκτός του ότι πάσα της εκκλησίας προς τον Θεόν ικεσία ως γνωρίζουμε δεν τυγχάνει εκπληρώσεως λόγω της ελλείψεως δεκτικότητας της θείας χάρις από μέρους των ανθρώπων. (πρέπει να τονίσουμε σε αυτό το σημείο ότι καμία συγχώρεση δεν μπορεί να υλοποιηθεί άνευ της μετανοίας). Δεν πρέπει να λησμονήται ότι ο Θεός είναι μεν αγαθός και πολυεύσπλαχνος αλλά είναι και δίκαιος ή δε θεία δικαιοσύνη εφαρμόζεται κυρίως άμα τω θάνατο του ανθρώπου. Πλήρως δε και τελείως εν τη μελλούσης κρίση πλανόμεθα πιστεύοντες ότι ο Θεός πλήρης ων αγάπης συγχωρεί τα πάντα αδιακρίτως είναι μέγα λάθος.

Την κακοδοξία αυτή για την οποία μίλησε ο Ωριγένης περί αποκαταστάσεως των πάντων. Την χρησιμοποιούν και προωθούν σήμερα πάρα πολύ ιερωμένοι εν τη αδυναμία τους να ορθώσουν πνευματικό λόγο. Αν θα υπάρχει η αποκατάσταση των πάντων δεν θα είχε κανένα νόημα ο άγων δια την αρετή και την σωτηρία εναντίον της αμαρτίας αφού ο Θεός της αγάπης θα συγχωρεί πάντας αδιακρίτως. Είναι ανάγκη να προσθέσουμε ότι εάν ο άνθρωπος πιστεύει εις την μεταθανάτο δια των ευχών των άλλων η μόνο δια της θείας ευσπλαχνίας και του θείου ελέους μετάβαση από του Άδου εις τον Παράδεισο. Τότε οδηγείται ασφαλώς εις αποχαλίνωση και χαλάρωση γενικότερα του ηθικού αυτού βίου.

5

Ο ιερεύς όμως ο τον μετανοούντα εξομολογών επιβάλλει το λεγόμενα επιτίμια συνιστάμενα εις την επιτέλεση αγαθών έργων αναγκαίων δια την δικαίωση και τον αγιασμό του μετανοήσαντα άνθρωπο. Τα αγαθά ταύτα έργα οφείλει να επιτελέσει ο άνθρωπος ενδέχεται να τον προλάβει ο θάνατος. Το αυτό δύναται να συμβεί και με τον ειλικρινή μετανοήσαντα λόγο δε της επελεύσεως του θανάτου μη δυνηθέντος να μεταβεί εις τον πνευματικό ιερέα προς εξαγόρευση των αμαρτιών του. Η όνησις κατά συνέπεια η δια των ευχών της εκκλησίας υπό του Θεού εις τους τεθνεώτας παρεχομένη είναι άγνωστη εις ημάς φύσεως και εκτάσεως μονού του Θεού γνωρίζοντας όχι δε και των ανθρώπων. Το ότι η ημετέρα εκκλησία εύχεται εις τον Θεόν εξετουμένη δια τους νεκρούς την όνησιν δεν σημαίνει αναγκαίως ότι αυτή παρέχεται υπό του Θεού.

Διότι ως προ είπαμε τούτο δε εξαρτάται μόνο εξ της θείας αγάπης αλλά και εκ της δεκτικότητας των ανθρώπων. Ως προς δε τα μνημόσυνα ήτοι τας υπέρ των τεθνεώτων δεήσεως πιστεύουμε ότι αυταί παρέχουσι εις τους εξ αυτών δεκτικούς την όνησιν και την ανακούφιση η ο Θεός χαρίζει την θεία χάριν. Εάν τα μνημόσυνα εκφράζουν τον σύνδεσμο και την αγάπη της στρατευόμενης εκκλησίας προς τους εν Κυρίω αποθανόντας αδελφούς ημών. Δοθέντος ότι οι ζώντες και τεθνεώτες συνδέονται στενός προς αλλήλους δια της αγάπης και της εν χριστό πίστεως. Εάν τα μνημόσυνα δεν δύνανται να ανακουφίσουν και ωφελήσουν τους τεθνεώτας αδελφούς μας αναμφίβολος είναι δι’ ημάς προξενει παρά Θεού βοηθείας.

Και ενισχύσεως οφείλουν κατά πρώτων λόγον ημάς κατά δεύτερον δε τους αφ ημών μεταστάντας την ωφέλεια την οποία οι υπέρ των κεκοιμημένων ευχόμενοι επιζώντες καρπούνται. Εφ όσον δεν γνωρίζουμε ποιοι δύνανται να οφεληθούν εκ των ικεσίων των ζώντων καθότι οι αμετανόητοι εν τω Άδη παραμένοντες ουδέ μιας δύναται να τύχουν ενισχύσεως. Ευχόμεθα υπέρ παντων των κεκοιμημένων δικαίων και αδίκων του Θεού παρέχοντας την αιτούμενη όνησιν εις τους επιδεκτικούς ταύτης ημάς δε τους ευχόμενους πολλαπλώς και ποικίλως ως είδαμε ενισχύονται και βοηθούνται ίνα προσθέσω με ότι τα έργα της αρετής και της ελεημοσύνης τα υπέρ των τεθνεώτων τελούμενα συμβάλουν εις την ανακούφιση και βοήθεια των έχοντων ανάγκη των κεκοιμημένων αδελφών μας.

Δόξα τω δημιουργήσαντι ταις χαίρσι σαν τον.

Αδάμ δόξα τω ζωοποήσαντι τη εμπνεύσει σου αυτόν.

Στο επόμενο η συνέχεια.