ΚΕΙΜΕΝΟΝ 34 - ΠΕΡΙ ΘΕΙΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1

Μη χωριστώ Ιησού μου της αφραστου σου δόξης. Γλυκύτατε Ιησού αλλά συ με τοις δεξίοις προβάτοις σου Χρηστέ Ιησού μου, συντάξας ανάπαυσαν ως εύσπλαχνος.

Συνέχεια των προ διατυπωθέντων περί του μυστηρίου του Γάμου. Εκτός τη μαρτυρία των Πατέρων της Εκκλησιάς διετηρήθη εν τη Εκκλησιαστική πράξη μέχρι και σήμερα. Η ιερουργία και ιερολογία του μυστηρίου του Γάμου, δι ου καθαγιάζονται οι προς σύζευξη προσερχόμενοι μεταλαμβάνοντες των ευλογιών και τη χάριτος η του Αγίου Πνεύματος προς πραγμάτωση των του μυστηρίου του γάμου εκτός τη ημετέρας ορθοδόξου και της παπικής εκκλησίας διακρατούν μέχρι σήμερα αι αποσπασθείσαι από της ηνωμένης Εκκλησίας.

Κατά τον 5ον αιώνα μονοφυσιτικαί και νεστοριανικαί κοινότητες. Τούτο σημαίνει ότι από του 4ου αιώνος υπάρχει εν τη ηνωμένη εκκλησία το μυστήριο του Γάμου και η ιερολογία αυτού. Εκ πάντων του των δυνάμεθα να συμπεράνουμε ότι η εν τη Καινή Διαθήκη σαφώς υπάρχουσα περί του μυστήριου του γάμου διδασκαλία του θεοσύστατου τούτου χαρακτήρος. Το φως της Ιεράς παράδοσης επισφραγίζει και επικυρώνει την υπάρχουσα εν τη εκκλησία διδασκαλία ότι ο θεάνθρωπος δια των λόγων του (Ματθαίου 19-5) αποτελούν επανάληψη των υπό του Αδάμ προς την Εύαν λεχθέντων. Όσον και δια της παρουσίας Αυτού εις τον εν Κανά Γάμο εξύψωσε τον φυσικόν μεταξύ ανδρός και γυναικός σύνδεσμο εις μυστήριον. Επιβεβαιώσει τούτον αποτελούν και οι λόγοι του Αποστόλου Παύλου εις τα προμνημονευθεύντα χωρία. Ουδεμία περι τούτου δύναται να υπάρχει αμφισβήτηση δεδομένης και της μαρτυρίας της Ιεράς Παραδόσεως.

Βεβαίως εκ των προλεγομένων συνάγεται η μονογαμία καταδικάζοντας την πολυγαμία και πολυανδρία. Ο Κύριος συνέδεσε τούτον προς την Εκκλησία καταστά αδιάπτωτος αυτής κεφαλή. Ούτε και ο ανήρ δεν είναι δυνατό να συνδέσει ταυτόν προς πλείονας της μιας γυναίκας. Η πολυγαμία και πολυανδρία ητο το μητριαρχικό ή πατριαρχικό σύστημα που αποτελούν παραφθορά και εκπτώσεις της ψυχολογικής κατάστασης του ατόμου. Η πολυγαμία καθώς και η πολυανδρία αποτελούν παραβίαση της ψυχολογικής σύνθεσης του ανθρώπου. Όστις πλαστεί υπό του δημιουργού προς συζεύξειν με ενός μονοπρόσωπου αποτελώντας το σωματικό και ψυχικό συμπλήρωμα του άλλου. Εκείνο που ο πάνσοφος Θεός θέσπισε εν τη δημιουργία ακολούθως εξηγιάσαι εν των μυστήριο του γάμου.

Σήμερα η ψυχολογία και ανθρωπολογία κατόπι πολλών ετών ερευνών ως αναγκαία κατάσταση του ανθρώπου προτείνει την μονογαμία. δε και αρκετά μη χριστιανικά κράτη ανεξαρτήτων των θρησκευτικών αυτών πεποιθησεων για επιστημονικούς κοινωνικούς αλλά και δια ανθρωπολογικούς λόγους επέβαλαν την μονογαμία. Όπως σε παν μυστήριο γίνεται διακρίσεις μεταξύ ορατού και αοράτου στοιχείου και εν των μυστήριο του γάμου διακρίνουμε τα αισθητά σημεία τα οποία είναι εφ ενός μεν η παρουσία προς σύζευξιν συναίνεσης ανδρός και γυναικός εις γάμου κοινωνία αφ ετέρου η όλη του γάμου Ιερολογία. Αόρατο στοιχείο του μυστηρίου είναι η χάρις του Αγίου Πνεύματος δια ευχών του ιερέα ή του αρχιερέα. Η χάρις του Αγίου Πνεύματος εξαγιάζει τον φυσικόν του γάμου σύνδεσμο στερεεί και διασφαλίζει τον αδιάλυτον του γάμου χαρακτήρα. Μεταβάλλουσα των φυσικής των συζύγων προς αλλήλους ροπή εις άνωθεν διαχεομένη αγάπη προς ηθική αυτών πλήρωση και τελείωση.

2

Όπως δε εν των επίγειο Παράδεισο οι πρωτόπλαστοι έλαβαν θεόθεν την εντολή της μεταξύ των αλληλοβοηθείας και αγάπης (Γενέσεως 2-18). Το αύτω και εν το μυστήριο του γάμου ο θεάνθρωπος δια των οργάνων του εξαποστέλλει ουρανόθεν την αγιάζουσα Αυτού χάριν. Εξαγιάζει και αδιαρήκτως συνάπτει τους συζευγνυομένους καθιστώσα τον σύνδεσμο αυτών αδιάλυτο μη επιτρέπουσα ποσόν παραφθορά περί πολυγαμίας του μυστηρίου τούτου. Τούτο ακριβώς διδάσκει ο Σωτήρ λέγων «ο ούν ο Θεός συνέζευξε άνθρωπος μη χωριζέτω». Προσθέσας ότι η παροχή του Μωυσέως προς τους Ιουδαίους τη άδειας όπως απολύσουν τας εαυτών γυναίκας εγένετο. «δια την σκληροκαρδίαν αυτών».

Το θεμελιούμενον και υπό του Θεανθρώπου επικυρούμενον αδιάλυτον του συνδέσμου του ανδρός και γυναικός εν τω μυστήριο του γάμου. Δια δύο μόνο λόγους είναι δυνατό η διαλύσεως του γάμου οι δύο λόγοι είναι ο θάνατος ενός από του συζύγους και η μοιχεία. Ο Κύριος εις τον Ματθαίο λέγει «πας ο απολυών την γυναίκα αυτού παρεκτός λόγου πορνείας ποιεί αυτήν μοιχευθηναι» «ως αν απολύσει την γυναίκα αυτού μη επί πορνεία και γάμηση άλλην μοιχάται» (Ματθ. 5-23-19-9). Το ότι φυσικός λύτης του γάμου είναι ο θάνατος διδάσκει και ο Παύλος εις το χωρίο Ρωμαίους 7-3 λέγων «άρα ούν ζώντας του ανδρός μοιχαλής γίνεται ην χρηματίσει έτερο άνδρα εάν αποθάνει ο ανήρ ελεύθερα εστίν από του νόμου». Την ανωτερα του Κυρίου και των Αποστόλων διδασκαλία διδάσκει επίσης και η Ιερά Παράδοση εις τας συνοδους αυτης. Τη εν Καρθογένης δια τον 8ον κανόνα τη εν νέο και σαρεία Ήτον τη εν Τρούλλω 87ον κανόνα και Μεγάλου Βασιλείου κανόνες 23-78-87.

Εν τη ημέτερα Εκκλησία επιτρέπονται εκτός του δευτέρου και τρίτος γάμος, καθεστώς που επικράτησε εν τη Ορθόδοξη Εκκλησία και οι Πατέρες της Εκκλησίας τον τρίτον γάμο ηκιστα τιμητικώς χαρακτηρίζουν. Την προσπάθεια Λέοντος 6ου του Σοφού αυτοκράτορα του Βυζαντίου αποπειραθέντος να εισαγάγει τον τέταρτον γάμο εν τη εκκλησία αποκρούστηκε αυτή δια του πατριάρχου Νικολάου του Μυστικού. Ο δε Γρηγόριος ο Θεολόγος χαρακτηρίζει τον τέταρτον γάμο ως «χοιρώδη» (Λογάς 37ος). Ως προς τον γάμο των κληρικών λέγομαι μόνο ότι επιτρέπεται εις τους Ιερείς και τους διακόνους προ της χειροτονίας μετά την χειροτονία απαγορεύεται ο δεύτερος και τρίτος γάμος. Για τους επισκόπους ο 5ος αποστολικός καννών λέγει ότι ο έγγαμος επίσκοπος «την εαυτού γυναίκα μη εκβαλλέτω πρόφαση ευλαβείας».

Για πρώτη φορά ο Ιουστινιανός δια δύο διατάξεων αυτού 6η και 123η απαγόρευσε την εκλογή έγγαμων επισκόπου. Την απαγόρευση τούτην θέσπισαν και πενθέκτη Σύνοδο επιβάλουσα αυτό δια του 48ου κανόνος αυτής την απαγόρευσην του γάμου εις τους επισκόπους. Ότι απαγόρευσε ο προειρημένος καννών των αποστόλων περιορησασα την ισχύ του κανόνα τούτου εις τους διακόνους και τους πρεσβυτέρους αμφισβητηθήκαν από πολλούς. Απλά εν τη ημετέρα εκκλησία επικράτησε η αγαμία των επισκόπων. Ενώ η Δυτική εκκλησία ειχε αποδεχθεί τον 33ον κανόνα της εν ελβίρα σύνοδο (μετά το 300μ.χ.). και τον 6ον της εν Αρελάτη το (314) απαγορευσασα τελείως τον γάμο των κληρικών. Ως προς τους μικτούς γάμους η ημετέρα εκκλησία δέχεται μεν κατ οικονομία τούτους ενώ εις το παρελθόν τους απέκρουεν (καννών 14 Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου). Υπό τον όρο ον παραμένει ο ένας εκ των δύο μελών εν τη σχισματική ή αιρετική εκκλησία εξ ης προέρχεται.

3

Ο γάμος οφείλει να γίνει ορθόδοξος και τα τέκνα να ανατραφούν κατά το ορθόδοξο δόγμα εν περί του μυστηρίου του γάμου, λέγοντες σημειώνουμε ότι ο θεμελιώδεις και μόνος βασικός του γάμου σκοπός είναι η πλήρωσις του τελείωσις τη μεταξύ των συζύγων εν πνεύματι Αγίω αγάπης. Πάντες δε οι προσαγόμενοι ετέροθεν σκοποί του γάμου θεωρούνται ήσονος σημασίας ούτω περί τη παιδοποιίας ο Ιερός Χρυσόστομος γράφει «εδόθη και παιδοποιεί αι ένεκεν ο γάμος αλλά και πλέον υπέρ του σβεσαι την τη φύσεως σωματικής πύρωσιν. Και ο Απόστολος Παύλος λέγει δια δε τας πορνείας έκαστος την εαυτού γυναίκα έχει ουχί δια τας παιδοποιίας. Και πάλιν επί το αυτό λέγει συνέρχεστε και λέει ουχί πατέρας γίνεσαι παίδων πολλών αλλά ίνα μη πειράξει ημάς όσα τινός τη φύση μας από τον διάβολο.

Το επόμενο μυστήριο για το οποίο θα μιλήσουμε είναι το ευχέλαιο το ευχέλαιο είναι το μυστήριο εκείνο που δια του Ιερέα δια αγίου ελαίου ο πιστός χριζόμενος λαμβάνει την χάριν του Αγίου Πνεύματος. Το ευχέλαιο τελείται αποσκοπώντας την σωματική και ψυχική ίαση των πασχόντων από τα σωματικά και ψυχολογικά αυτών παθήματα. Επίσης να σημειώσουμε ότι το ευχέλαιο έχει περισσότερο προσωπικό χαρακτήρα, εκτός τη ονομασίας ήτοι έλαιον ηγιασμένο έλαιον, χρίσμα δι ελαίου Άγιο έλαιον και αλλά. Το μυστήριο του ευχελαίου ως και ετέρων μυστήριο φέρει την σφραγίδα του Θεοσύστατου ον και δεν έχομεν εν τη Αγία Γραφή μαρτύρια περί της καθιερώσεως αυτού υπό του Κυρίου. Ως όμως περί άλλων μυστηρίων ελέχθη εν τη Αγία Γραφή περί του θεοσύστατου περί τούτου μάρτυρες είναι οι Απόστολοι τη αυθεντία και δυνάμει του Κυρίου ενεργούντες. Περί τούτου είναι ούτω νοητός ή κατ ουσία σύστασης του μυστηρίου είναι υπό του θεανθρώπου.

Το περί του θεοσύστατου του μυστηρίου του ευχελαίου μαρτυρούν τα χωρία Ιακώβου 5, 14-15. «ασθενει τις εν υμίν προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και προσαυξάσθωσαν επ αυτόν αλείφοντες έλαιο εν το ονόματι του Κυρίου και η ευχή τη πίστεως σώζει τον κάμνοντα. Και εγείρει αυτόν ο Κύριος και αμαρτίας πεποιηκώς αφεθήσεται αυτώ». Εκ του χωρίου τούτου έπεται ότι ο αδελφόθεος Ιάκωβος ομιλών μετά τόσης αυθεντικότητας περί τη δι αγίου ελαίου χρίσεως των ασθενών εν είναι δυνατόν παρά να στηρίζεται επί της του Κυρίου αυθεντίας και ψυχικά νόσους καθαιρουσαν. Η αυθεντικότης αυτή του Αποστόλου Ιακώβου μεθ η αποφαίνεται περί του μυστηρίου αναπληροί πλήρως την έλειψει ιδικων του θεανθρώπου περί του ευχελαίου λόγων.

4

Έτερον ωσαύτης στοιχείο εκ του ορισμού απορρέον είναι η χρίσης του αγίου ελαίου εις ασθενείς κατά το σώμα πιστούς που ετελείτο χωρίς να αποκλείεται η σήμερον κρατούσα τάξις τη τελέσεως τούτου και επί υγιών σωματικών η και ψυχικώς ανθρώπων. Παραλαβούσα την μαρτυρία τη Καινή Διαθήκη ταύτη η Ιερά Παράδοση εφήρμοσαν εν τη πράξει τον θεοιδρυτον τούτο μυστήριο θεσμό. Περί τούτου δε διέσωσαν εις ημάς μάρτυρας μεταξύ άλλων και ο Ωριγένης όστις ένας εκ των αρχαιοτέρων μάρτις της υπάρξεως του μυστηρίου ομιλεί περί τούτου παραθέτω και το προειρημένων χωρίον του Ιακώβου. Ως επίσης και ο Ιερός Χρυσόστομος στο λόγο του περί Ιεροσύνης.

Ου γαρ όταν ημάς αναγεννώσι δια του βαπτίσματος μόνον αλλά και τα μετά ταύτα συγχωρεί έχουσιν εξουσία επί αμαρτημάτων. Ασθενεί τις φύσει ειν υμίν προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και συνεχίζει την περί του μυστηρίου του ευχελαίου ομιλών περί των αποστολικών διαταγών (Β.Ε.Π. 2.163). Εν τη Καινή Διαθήκη και ης το χωρίον Μάρκου 6.13 «και δαιμόνια πολλά εξέβαλαν (οι απόστολοι) και έλειφον έλαιο πολλούς αρρώστους και θεράπευαν». Γίνεται λόγος ωσαύτος περί δι ελαίου ελλείψεως και συνέπεια ταύτης περί υπέρ φυσική θεραπείας ασθενούντων.

Κατά την ορθόδοξη άποψη δεν πρόκειται περί υπαινιγμών η περί προ διατύπωση του ευχελαίου αλλά περί Ιαματικού μέσου θαυματουργικώς επί τον ασθενούντα επενεργούντος. Τη ισχύος αυτού περιοριζόμενης μόνον έως τον κύκλο των Αποστόλων οι οποίοι και είχαν λάβει ειδική από τον Θεόν χάριν όπως θεραπεύουν θαυματουργικώς τους ασθενούντας. Ενώ δια ελαίου χρήσης των ασθενών υπό των Αποστόλων αποτελεί έκτακτο και υπερφυσικόν δώρο του Αγίου Πνεύματος εις τους μαθητές του Κυρίου. Το μυστήριο του ευχελαίου αποτελεί μόνιμη εκκλησιαστική πράξη συνδεόμενη προς την πράξη των υπό του Ιακώβου αναφερομένων πρεσβυτέρων και συναπτομένη προς ορισμένη υπό του Ιερέως προς τον Θεό αναπεμπομένη ευχή.

Ορθώς δε παρατηρηθεί εάν η υπό τον Αποστόλων θεραπεία των ασθενών διά της δι ελαίου αλείψεως εταυτίζετο προς το ευχέλαιο. Δεν θα υπάρχει λόγος να συνδεθεί τούτο προς τους πρεσβυτέρους και προς την ευχή τη πίστεως η μεταβιβαζόμενη θεία χάρις επενεργούσα την σωματική και ψυχική ίαση του ασθενούς. Όπως εις τον μυστήριο διακρίνομε δύο στοιχεία το ορατό και το αόρατο αυτώ και εν τω ευχέλαιο ορατόν μεν στοιχείο είναι. Η σταυροειδή του ασθενούντος χρίσεως δι ηγιασμένου ελαίου και η εκφώνηση των υπό της εκκλησίας καθιερωμένων ευχών. Αόρατον δε στοιχείο η μεταχετευομένη χάρις του Αγίου Πνεύματος η την ίαση απενεργαζομένην.

5

Εν τω ευχολόγιο θεράποντος λέγεται «ο Πατήρ του Κυρίου ημών και Σωτήρος Χριστού ώστε εκπέμπει δύναμη Ιατρική επί το έλαιο ίνα γεννήται του χριζόμενους της αποβολή πάσης νόσου και πάσης μαλακίας εις αλεξειφάρμακον παντός δαιμονίου εις αφορισμόν παντός πνεύματος πονηρού εις εκδιωγμό παντός πυρετού και ρίγους και πάσης ασθενείας εις χάριν αγαθήν και άφεση αμαρτημάτων εις φάρμακον ζωή και σωτηρίας εις υγεία και ολόκληρη ψυχή σώματος και πνεύματος εις ίαση τελείαν».

Η σήμερον εν τη ορθόδοξη εκκλησία εν τη εκκλησιαστική πράξη προς τον Θεόν αναπεμπομένη του Ιερέως ευχή έχει ως ακολούθως «Πάτερ άγιε Ιατρέ των ψυχών και των σωμάτων ο πέμψας τον μονογενή σου Υιόν τον Κύριο ημών Ιησού Χριστόν πάσαν νόσο Ιωμένον και εκ θανάτου λυτρούμενον Ίασε και τον Δούλου σου (τάδε) εκ τη περιεχούσης αυτόν σωματική και ψυχική ασθενείας και ζωοποιήσον αυτόν δια τη χάριτος του χριστού σου» και ταύτα μεν ως προς τα αισθητά του μυστηρίου σημεία ως προς δε την μεταδιδόμενη θείαν χάρις η ορθόδοξη εκκλησία διδάσκει ότι αυτή θεραπεύει προ την τας σωματικάς και ακολούθως τας ψυχικάς νόσου του ασθενούς. Το θέμα της πράξεως της θεραπείας των ψυχικών ή σωματικών νόσων απασχόλησε ορισμένους νεότερους εκκλησιαστικούς άνδρες οι οποίοι δημιούργησαν διχογνωμία.

Η αλήθεια παρά την εκφρασθείσα διχογνωμία βρίσκεται υπό του Ιακώβου του Αδελφόθεου διδαχτείς καθ ην προτάσσεται η θεραπεία των σωματικών και έπεται η των ψυχικών νοσημάτων. Λέγοντες ότι δια του ευχελαίου θεραπεύονται αι σωματικαί των ανθρώπων νόσοι δεν εννοούμε τούτο απολύτως διότι ενδέχεται να μη παρέχεται πάντοτε η Ίαση των σωματικών ασθενών. Η επίδραση της θείας χάριτος εν των μυστήριο εξαρτάται και εκ τη μετάνοιας του ασθενούς και τη δεκτικότητα αυτή εις την προς επενέργεια της θείας χάριτος. Ως επίσης και ε της θείας βουλήσεως η τις και είναι άγνωστος εις ημάς. Επιτρέπεται δε δια λόγους άγνωστους προς εμάς τον θάνατο του άνθρωπου έστω και αν αυτός παρεσκευάσεν εαυτόν προς υποδοχή της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Και ενώ μεν η θεραπεία του σώματος δεν λαμβάνει πάντοτε χώρα εις τον άξιως του μυστηρίου μετέχοντα.

Και ειλικρινώς μετανοήσαντα παρέχεται η άφεση των αμαρτιών έστω και ον αι σωματικαί νόσοι δεν εθεραπεύθησαν τη συνεπεία των αμαρτιών. Χωρίς βεβαίως δια τούτου να υπονοείται ότι η νόσος υπό τη οποίας ο ασθενών πάσχει είναι αναγκαίον επακολουθών τη αμαρτίας. Ως προς την άφεση των αμαρτιών εν το ευχέλαιο υπό του θεού παρεχομένην κατά την του Ιακώβου διδασκαλία. Κατ ουδένα λόγον δυνάμεθα να είπομεν ότι πρόκειται περί αμαρτιών εσκεμμένος υπό του εξομολογηθέντος πρότερον χιστιανού μη εξογορευθέντων. Αλλά περί εκεινων τας οποίας ο ειλικρινώς μετανοήσας και εξομολογηθείς δεν καταστεί δυνατόν δια την ανθρώπινη ασθένεια να κατονομάσει και αίτινες συγχωρούνται εν τω ευχέλαιο.

6

Συμφώνως δε προς την διδασκαλίαν τη Αγία Γραφή λόγω του ότι το φυσικό κακόν είναι απόρροια και αναγκαία ακολουθία του ηθικού τοιούτου όπως ήδη απ αυτής της αρχής της υπάρξεως του ανθρώπου εν τω Παράδεισο αποδεικνύεται ότι πάσα ασθένεια και σωματική κακοδαιμονία οφείλεται εις την αμαρτίαν. Χωρίς να αποκλείονται περιπτώσεις κατά τας οποίας το υπάρχον σήμερα φυσικό κακόν δύναται να οφείλεται εις λόγους αγνώστους και απρόσιτους εις την ανθρώπινη διάνοια. Δεν δύναται να γνωρίζουμε του θεού τα αίτια ως συμβαίνει με τον Ιώβ. Η ημετέρα ορθόδοξη εκκλησία αποδέχεται κα εφαρμόζει εν τη εκκλησιαστική αυτής πράξη την ορχούσαν παράδοση χρίουσα δι αγιασμένου ελαίου ουχί μόνο τους ασθενείς αλλά και τους υγιείς. Συνδέουσα ως προελέχθη το μυστήριο του ευχελαίου μετά τη μετάνοια αμφότερων δε επισφραγίσειν θεωρούσα το μυστήριο τη θειας ευχαριστίας.

Που αποτελεί το μόνον εφόδιο τη αιωνίου ζωής και τον μέγα και Ιερόν σύνοδο δια την μετάβαση εις τον ουράνιον του Θεού τόπο. Ένα σημειώσουμε ότι η παπική εκκλησία από του 12ου αιώνα παρέχει το ευχέλαιο ως εφόδιο δια την αιωνία ζωή και ως έσχατη χρήση. Εννοείται ότι η άποψη αυτή είναι εσφαλμένη καθ ότι αποτελεί παραποίηση της γνήσιας Ιεράς Παραδόσεως. Καθ ότι μόνο εφόδιο δια την αιώνιο ζωή τυγχάνει η θεία ευχαριστία. Εν δε προς τους τελούντας το μυστήριο είναι ο Ιερέας ο δε αριθμός αυτών θεωρήθει ορθόν να είναι όχι ένας αλλά επτά. Χωρίς να σημαίνει ότι είναι αναγκαίο πάντοτε να συμμετέχουν επτά Ιερείς εις την τέλεση του μυστηρίου. Εν ανάγκη εξαρκούντος και μόνο ένας Ιερέας. Αξία μνήμης είναι η μαρτυρία του Μητροφάνου Κριτοπούλου εν τη ομολογία αυτού λέγοντας «δυνατόν δε και ελάτους των επτά Ιερέων ως και μέχρι ενός συστελλέσθαι τον αριθμό μη παρόντων των άλλων»

Δόξα το Θεώ το τρισυπόστατο. Δόξα το μόνο αδιαίρετο

Στο επόμενο η συνέχεια