ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ 24

1

Αγαπητοί, Αδελφές και Αδελφοί,

 Οι εορτές των Αγίων ως ουσιότερες από τον τέταρτο αιώνα, όταν κοντά στους «Μάρτυρες του αίματος» προστίθενται και οι Μάρτυρες της συνειδήσεως, είναι προέκταση της λειτουργικής τιμής της Θεοτόκου. Είναι γεγονός, ότι με τις καθημερινές μνήμες των Αγίων μεταμορφώνεται η ζωή του Εκκλησιαστικού σώματος σε μόνιμη γιορτή. Το περίεργο δε για τον κόσμο είναι ότι η Εκκλησιά «πανηγυρίζει» και «Αγάλλεται», τιμώντας τη μνήμη «του θανάτου» δηλαδή, των τέκνων της, που κατά τη Θεολογία της είναι η αληθινή «γενέθλιος» ημέρα, ως γέννηση στην αιωνιότητα, την όντως ζωή της ουράνιας Βασιλείας.

Οι Άγιοι «πάντες» ενσαρκώνουν την «καινή ζωή» τη ζωή της Εκκλησίας, και για αυτό προβάλλονται ως οδηγοί και αυθεντικοί ηγέτες της ανθρωπότητας στην πορεία προς την αληθοποίηση του ανθρώπου. Για την Ορθοδοξία οι Άγιοι ως κατοικητήρια της άγιο -  τριαδικής χάρης, και στη ζωή αύτη και μετά την κοίμηση τους, είναι τα μόνιμα πρότυπα και οδηγοί των πιστών στον πνευματικό τους αγώνα ( Β, Πετρού-1-12). Οι πιστοί αισθάνονται γι’ αυτό τους Αγίους ως « οικείους της πίστεως» ( Γαλάτας-6-10 ), αδελφούς και παρακλήτους στο Θεό, κάτι που φαίνεται τοπικά στις πανηγύρεις τους.

Πνευματική πανήγυρις, που τελείται στο Ναό, με κέντρο την αγία Τράπεζα, προεκτείνεται στη σωματική πανήγυρη, έξω από το ναό το πανηγύρι, με κέντρο τη βοιωτική τράπεζα, που δείχνει την καθολικότητα της εορτής του Αγίου. Εξέχουσα δε θέση στην Εκκλησιαστική λειτουργική πράξη έχουν τα «συναξάρια» των Αγίων, τόσο αγαπητά στους Ορθοδόξους και για αυτό είναι, ενσωματωμένα στη λατρεία της Εκκλησίας. Συνιστούν « αποθησαύρισμα της ιστορικής μνήμης της Εκκλησίας », την καθημερινή μνήμη εκείνων που ο θεός εργάζεται στην ιστορική πορεία του λαού Του. Γι’ αυτό αποβαίνουν σε καθημερινή παιδία των πιστών, το διδασκαλείο της ευσέβειας και της αγιότητας. Οι Άγιοι με τους βίους των, προσφέρουν το καινούργιο που μάταια αναζητεί ο κόσμος μέσα στην καθημερινή αποτυχία του, μέσα στον κόσμο, γιατί ενσαρκώνουν την κενότητα της ζωής τους που εγκαινιάσθηκε με το γεγονός της Αναστάσεως.(Ρωμαίους-6-4).

Η πορεία του πιστού στον κόσμο που προβάλλει η εκκλησιαστική λατρεία είναι πορεία συν Πασί τους Αγίους, ζει μαζί τους στην κοινωνία των τέκνων του Θεού. Τότε τους βλέπει ως σύνδεσμο στρατευόμενης και θριαμβευούσης Εκκλησίας. Η λειτουργική τιμή προς τους Αγίους και τα μνημόσυνα υπερ. αναπαύσεως των κεκοιμημένων είναι η απτή φανέρωση της καθολικότητας και ενότητας του εκκλησιαστικού σώματος. Βέβαια για μεν τους κεκοιμημένους εύχομεθα, ενώ στους Αγίους προσευχόμεθα. Στη θεία ευχαριστία όμως προσευχόμεθα και για τους αγίους εις το εξαιρέτως, του Αγίου Ιωάννου προφήτου προδρόμου και βαπτιστού των αγίων ενδόξων και παν ευφήμων Αποστόλων του Αγίου ( το όνομά του ου και την μνήμην επιτελούμενε) και πάντων σου των Άγιων. Η εορτή των Άγιων Πάντων που ετοποθέτησε η Εκκλησία, αμέσως μετά την εορτή της Πεντηκοστής ως πρώτη γιορτή του όγδοου αιώνα με το υμνογραφικό περιεχόμενο της, δείχνει τη θέση των Αγίων στη ζωή της Εκκλησίας.

2

 Είναι ο καρπός ελεύσεως του Παρακλήτου και της ιεραποστολής της

«Προπατόρων, Πατέρων, Πατριαρχών, Αποστόλων, Μαρτύρων, ιεραρχών , Προφητών, και Οσίων σου, Ασκητών και δικαίων τε και παντός ονόματος, εγγεγραμμένου εν βίβλο ζωής, την Αγίαν μνήμην τελούν τες, Χριστέ ο Θεός πάντας συγκινούμε εις πρεσβεία ».

 Κάθισμα Ορθού.

«Ως απαρχάς της φύσεως, τω φυτουργώ της κτίσεως η οικουμένη προσφέρει σοι, Κύριε τους θεοφόρους Μάρτυρας». ( κοντακιών)

Οι εν πάση τη γη μαρτυρήσαν τες και εν τοις ου μονοίς τετοικήσαντές, οι τα πάθη Χριστού μισημένοι, και τα πάθη ημών αρκούμενοι, ενταύθα σήμερον αθροίζονται. Πρωτοτόκων δεικνύοντες Εκκλησία ως της άνω τον τύπον επεχούσαν» ο οίκος.

Η λειτουργική οργάνωση του χρόνου στη μικροχρονική διάσταση της, αναλύεται στον εβδομαδιαίο κύκλο και τις ακολουθίες του νυχθημερόν επταδική ακολουθία. Ο εβδομαδιαίος κύκλος ουσιαστικά συντίθεται από δυο μέρη τον κύκλο του Σαββάτου- Κυριακής και το πενθήμερο, κάθε ημέρα της εβδομάδος είναι αφιερωμένη στη μνήμη ενός σωτηριολογικού γεγονότος ή ενός και περισσοτέρων αγίων.

Ειδικότερα δε η Κυριακή είναι αφιερωμένη στη μνήμη ενός σωτηριολγικού γεγονότος ή ενός και περισσότερων αγίων. Η Κυριακή είναι αφιερωμένη στην Ανάσταση του Κυρίου, η Δευτέρα στους Αγγέλους, η Τρίτη στον Άγιο Ιωάννη τον βαπτιστή, η Τετάρτη και η Παρασκευή συνδέονται αντίστοιχα με την προδοσία του Ιούδα, και τη σταύρωση του Χριστού, για αυτό και είναι καθιερωμένες μέρες νηστείας ακόμα, την Παρασκευή η Εκκλησία μνημονεύει την παρουσία της Θεοτόκου στον Σταυρό. Η Πέμπτη αφιερώνεται στους Αποστόλους και τον Άγιο Νικόλαο, και το Σάββατο σε όλους τους κεκοιμημένους. Δύο Σάββατα, εκείνο προ της Κυριακής της Αποκριές και το προηγούμενο της Πεντηκοστής είναι γνωστά ως ψυχοσάββατα, διότι κατά αυτά γίνεται αναφορά των κεκοιμημένων τέκνων της, ως μελών της θριαμβεύουσα Εκκλησίας.

 Κάθε μέρα εξ άλλου τιμώνται Άγιοι σύμφωνα με το Εορτολόγιο της Εκκλησίας και το Μηναίο της. Ο εβδομαδιαίος κύκλος οργανώνεται με βάση την Κυριακή , την πρώτη ιστορικά εορτή της Εκκλησίας.

Είναι η εορτή της Κυριακής ημέρας ή η ημέρα του Κυρίου Ιησού Χριστού. Ήταν η πρώτη ημέρα της Ιουδαϊκής εβδομάδος και ονομαζόταν η μία των Σαββάτων (Α-Κορινθίους-16-2 / Πράξεις- 20-7 / Μάρκου-16-9) η πρώτη των Σαββάτων. Στα τέλη του πρώτου αιώνα έλαβε το όνομά «Κυριακή η μέρα». Το οποίο επικρατεί στη συνείδηση της Εκκλησίας ως Σήμερα.

Ταυτιζόμενη με τον Κύριο Ιησού Χριστών και έχει βάση ομολογίας πίστεως του εκκλησιαστικού σώματος. Το Θεολογικό περιεχόμενο της εορτής προσδιορίζεται από τις ακόλουθες συντεταγμένες. Ως πρώτη ημέρα της εβδομάδος, εκλαμβάνεται ως εικόνα της δημιουργίας του κόσμου, επειδή κατά την αυτήν ημέρα αναστήθηκε ο Κύριος, ταυτίσθηκε με το γεγονός της αναστάσεως και έγινε το επίκεντρο του εβδομαδιαίου πασχαλίου λειτουργικού κύκλου. Ταυτίσθηκε, ακόμη και με την «ογδόη ημέρα» και φορτίσθηκε έτσι με εσχατολογικό νόημα, ως του προσδοκώμενου αιώνα. Κατά τον Μέγα Βασίλειο, ο οποίος συνέδεε την ημέρα Κυριακή με τη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας.

« Ορθοί μεν πληρούμε τας εύχας εν τη μία του Σαββάτου»

Κάτι που παράπεμπε τελικά στη διασύνδεση της ημέρας με τη Θεία Ευχαριστία. Αν όμως το γενεσιουργό αίτιο της Κυριακής ήταν η ανάσταση του Χριστού, στη δε συνείδηση της Εκκλησίας συνδέθηκε με διάφορα σημαντικά γεγονότα της  ιεράς Ιστορίας, το ουσιαστικότερο στοιχείο της είναι η τέλεση κατά αυτήν της Θείας Ευχαριστίας. Έγινε η μόνιμη και σταθερή η μέρα του κατά εξοχή μυστηρίου της Εκκλησίας. Επίκεντρο της εορτής είναι η παρουσία του ανασταντόντος Χριστού στο  υπερώων με τους Μαθητές του, τους μετέχοντες στην νέα ζωή που «ανέτειλε εκ του τάφου».

Δεν έχει συνεπώς καμία σχέση με την ανάπαυση (αργία) που επέβαλε ο Μέγας Κωσταντίνος για να τιμήσει την ημέρα, δίδοντας της, το νόημα του Εβραϊκού Σαββάτου. Η Κυριακή όμως δεν ήταν για την πρώτη εκκλησία απλό υποκατάστατο του Σαββάτου, αλλά υπέρβαση του. Είναι  «η κλητή και αγία ημέρα, η μία του Σαββάτου η βασιλείς και κυρία εορτών εορτή και πανήγυρις πανηγύρεων, ευλογούμε Χριστό εις τους αιώνας»

 Το Σάββατο σηματοδοτεί ολόκληρη τη φυσική ζωή του Κόσμου. Σε  αυτό ο Ιουδαίος τιμά τον δημιουργό του σύμπαντος και το νόμο του.

Ο χρόνος όμως της εβδομάδας είναι αγώνας μεταξύ φωτός και σκότους, του θελήματος του Θεού και των αρνητών σε αυτό. Είναι ο χρόνος της σωτηρίας, η οποία πραγματώνεται εσχατολογικά την ημέρα του Μεσσία, την Κυριακή, την εσχατολογική ημέρα της τελειώσεως της υπερβάσεως της εβδομάδος και της εισόδου στη βασιλεία. Είναι η πρώτη ημέρα του νέου αιώνα, που δεν μετριέται με το χρόνο, η αρχή του σε σωσμένου Κόσμου. Κατά αυτήν εγκαινιάζεται η νέα ζωή και γι’ αυτό η εβδομάδα του Πάσχα ονομάζεται «καινή» και «Διακαινήσιμος».

 Το νυχθημερόν περιλαμβάνει επτά ακολουθίες. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο κύκλος του εικοσιτετράωρου στην Εκκλησία αρχίζει κατά το Ιουδαϊκό σύστημα με τρήσης του Χρόνου, τη νύκτα « και  εγένετε εσπέρας και  εγένετε πρωί Γενεσις-1-».

 Οι ακολουθίες συμπίπτουν με τις επίσημες ώρες σύμφωνα με την αρχαία διαίρεση, εσπερινή, μεσονύκτια, ορθρινή, Τρίτη, έκτη και ενάτη. Με τους χρονικούς αυτούς σταθμούς συνέδεσε η Εκκλησία σωτηριολογικά γεγονότα, όπως η δημιουργία του Κόσμου. (Θέμα εσπερινού και ορθού). Η έλευση του Χριστού ως αληθινού φωτός που διαλύει το σκοτάδι της πλάνης και του θανάτου, θέμα ορθού και πρώτης ώρας και εσπερινού, η σταύρωση, θέμα της έκτης ώρας ο θάνατος του Κυρίου , θέμα του μεσονυκτίου , και η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος την Πεντηκοστή, Θέμα της Τρίτης ώρας. Έτσι όλος ο καθημερινός Χρόνος γεμίζει με ευχαριστία και δοξολογία για την πολλαπλή φανέρωση της Θείας Αγάπης.

Στο επόμενο η συνέχεια.