1
Αγαπητοί μου,
«Ενούμεθα τω σώματι του κυρίου και τω πνεύματι Αυτού, Πνεύμα γάρ ζωοποιούν εστί η σαρξ του Κυρίου, διότι εκ του ζωοποιού Πνεύματος Συνελήφθη».
Στη θεία Ευχαριστία ζει το σώμα, μια προτεινόμενη ιστορικά πεντηκοστή με την ενεργό παρουσία, παρουσίας του Αγίου Πνεύματος. Πεντηκοστή και Ευχαριστία συνδέονται στενά στη ζωή της Εκκλησίας, σε σημείο που να ταυτίζονται ως ιστορικές στιγμές αγιοπνευματικής παρουσίας και ενέργειας και αυτό έχει διοχετευθεί στη θεολογική μας γλώσσα, στην οποία η Θεία Λειτουργία ονομάζεται πνευματικά μυστήρια και πνευματική θυσία,
Ή συναντάται και ως:
· πνευματική λατρεία,
· Πνευματική τράπεζα,
· πνευματικό σώμα,
· πνευματική βρώσις και πόσις,
· πνευματικών ποτήριων,
· πηγή Πνεύματος, και άλλα γνωστά.
Πνευματικά γίνεται η Λειτουργία και τα πνευματικά δώρα, όχι φυσικά με την έννοια κάποιας εξιδανικεύσεως η εξαϋλώσεως, άλλα με την έννοια ότι ευλογούνται, αγιάζονται και πνευματοποιούνται τη δύναμη και ενεργεία του Αγίου Πνεύματος του Θεού. Και ότι πληρούνται με την θεία και θεοποιό χάρη του Θεού, αοράτος, (Ιωάννου-4-24). Η Λειτουργία της Εκκλησίας είναι εκ Πνεύματος Αγίου και εν Πνεύματι Άγιο. Αυτό είναι θεμελιακό στοιχείο της αυτοσυνείδησης της Εκκλησίας και εκφράζεται στις ευχές της Λειτουργίας της, κατά τρόπο μοναδικό και ανεπανάληπτο. Με τις ευχές επικαλείται δια του ιερέα το Πανάγιο Πνεύμα να έλθει σε αυτόν και επί τα προκείμενα δώρα και επί πάντα τον λαόν του Θεού.
« Καταξίωσον ἡμᾶς…ἐπισκηνῶσαι τό Πνεῦμα τῆς χάριτός σου ἐφ' ἡμᾶς, καί ἐπί τά προκείμενα δῶρα ταῦτα καί ἐπί πάντα τόν Λαόν σου»
Για να τελέσει την «πνευματική Θυσία» μεταβάλλοντας τα δώρα, αλλά και να μας ενώσει όλους, δια του ενός Άρτου και ενός Ποτηριού, δηλαδή δια του Σώματος και Αίματος του ενός Χριστού
«εις κοινωνία του ενός Πνεύματος». Αυτό σημαίνει παρουσία της ζωοποιού χάριτος του Αγίου Πνεύματος εντός ημών (Β κορινθίους 13—13 ).
Από τη Λειτουργία της Εκκλησίας πρέπει να εξέρχεται κανείς πνευματικότερος και πιο πνευμονοφόρος διότι αυτό σημαίνει κοινωνία Αγίων, ενότητα καρδιών φρονήματος, δια της παρουσίας εντός των καρδιών του Αγίου Πνεύματος. Όπως λέγεται κατά τον καθαγιασμό. « Ώστε γενέσθαι τοις μεταλαμβάνουσών εις νήψιν ψυχής , εις άφεσίν αμαρτιών, εις κοινωνίαν του Άγιου σου Πνεύματος, εις Βασιλεία ουρανών πλήρωμα, εις παρρησία την προς ημάς εις κρίμα ή εις κατάκριμα»
Από τα προηγούμενα γίνεται φανερό γιατί η ευχαριστία, ως Λειτουργία του σώματος, είναι το μυστήριο της ενότητας, ή πιο καλά την εν Αγίων Πνεύματι ενώσεως του σώματος. Είναι η αληθινή πραγμάτωση της εκκλησίας σε ένα σώμα.
Αυτό σημαίνει ο παύλειος όρος «εις- και όχι εν Χριστώ , Γαλατάς 3-28».
Η σύνδεση της Ευχαριστίας με αυτή τη συνείδηση, είναι τόσο αρχαία, όσο και ο χριστιανισμός. Είναι η ενότητα των καρδιών, για την οποία έγινε λόγος προηγούμενος και την οποία θεωρεί ως κύριο καρπό της Λειτουργίας, Ευχαριστία. Ο ιερός Χρυσόστομος λέει «ουκ ειπείν απλώς εν –εν στόματι, άλλα και μια ψυχή (ρωμαίους-15-6) τούτο ποιείν εκέλευσε, είδες πως το σώμα ένωσε άπαν, και πως τον λόγων κατέκλεισε εις ομόνοια και συμφωνία».
2
Η Εκκλησία ανάγεται τελικά στο δείπνο της Ευχαριστίας, που πραγματώνει τη συναγωγή των μελών και τον απαρτισμό του σώματος. Κατά τον Άγιο Αεροπαγίτη « Και τούτο Ιερώς νόησον ως επιτεθέντων τω θείο, θυσιαστήρια των σεβάσμιων συμβόλων, δι ων ο Χριστός σημαίνεται και μετέχεται παρέστην αδιάστατος η των Αγίων απογραφή, το συνεζευγμένων αυτόν αδιαιρέτων εμφαίνουσα της προς αυτόν υπερκόσμιου και ιεράς ενώσεως»
Η Ευχαριστία είναι η ενοποίηση του σώματος. Το ένα σώμα ταυτίζεται με τον ευχαριστιακό άρτο.
«ὅτι εἷς ἄρτος, ἓν σῶμα οἱ πολλοί ἐσμεν· οἱ γὰρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου μετέχομεν[i], (Α-Κορινθίους 10-17)».
Η Λειτουργία είναι η όλη Εκκλησία, στην τέλεση της Ευχαριστίας. Εν τη Ευχαριστία, η Εκκλησία προσεύχεται ως σώμα Χριστού και όχι ατομιστικός. Αποτελεί αντίφαση το να μην μεταλαμβάνουν όλοι. Διότι ενώ οι μη μεταλαμβάνοντες μετέχουν των ευχαριστιακών προσευχών δια την σωτηρία και την κοινωνίαν, εν τη πράξη δεν μεταλαμβάνουν της ζωής του Χριστού. Η μετάληψη μεταδίδει τη ζωή του Χριστού σε κάθε μέλος, που υπάρχει εν Χριστό. Η κατακόρυφη κοινωνία με το Χριστό προεκτείνεται και οριζόντια στην κοινωνία και ενότητα, με τους εν Χριστώ αδελφούς, στα όρια της Εκκλησιαστικής Λειτουργικής σχέσεως. Η μετοχή στη θεία Λειτουργία (Ευχαριστία) είναι η τροφή και συντήρηση του σώματος μέσα στην άκτιστη θεία χάρη «Εάν μη φάγετε την σάρκα του Υιού του Άνθρωπου και πιέτε αυτού το αίμα ουκ έχετε ζωή εν εαυτοίς. Ο τρώγων μου την σάρκα και πινών μου το αίμα, εν εμοί μένει και γω εν αυτώ- Ιωάννου-6-53-56 ».
Η μετοχή στη θεία Ευχαριστία μεταβάλλει τα άτομα σε μέλη του Κυριακού σώματος και την ατομική επιβίωση σε κοινωνία ζωής. Αυτή η ενότητα της ζωής στα όρια της προσωπικής κοινωνίας είναι η Εκκλησία, αυτό θεμελιώνει την ανάγκη μετοχής στη Λειτουργία (ευχαριστία). Η Λειτουργία είναι η πασχαλιά σύναξη όλων εκείνων που θα συναντήσουν τον Κύριο και θα εισέλθουν στη βασιλεία.
Η Βασιλεία του Θεού πρόκειται να έλθει στην μετά ιστορία, μετά του τέλους της ιστορίας. Η Εκκλησία δεν αναζητά την αρχή του τέλους. Κατά την ορθόδοξη πατερική Εκκλησιολογία, η Εκκλησία εικονίζει όχι την αρχή αλλά τα έσχατα. Αλώστε έσχατον δεν είναι για την ορθοδοξία απλώς κάποιο αναμενόμενο τέρμα της ιστορικής διαδικασίας, αλλά η ολοκλήρωση εκείνου που εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Το έσχατον είναι λιγότερο χρονική κατηγορία από όσο ποιοτική και συνάπτεται με την είσοδο στην αιωνία Βασιλεία, την ένωση με τη θεία χάρη (φωτισμός και δοξασμός ) ως πραγμάτωση του σκοπού της εν χριστώ υπάρξεως.
Η Εκκλησιολογική ταυτότητα έχει εσχατολογικό χαρακτήρα, συνδεόμενη με την τελική έκβαση της υπάρξεως του πιστού στο Χριστό. Η κοινωνία και η ενότητα μετά τον Χριστό, και μέσα στη ζωή αυτή που συντελείται στη Λειτουργία, είναι βίωση του έσχατου και του μέλλοντος αιώνος. Η Εκκλησία έτσι ζει στη λατρεία της την εμπειρία της Βασιλείας του Θεού, την εμπειρία της παρουσίας του Αιωνίου, του Θεού και της δόξης Του, την εμπειρία του πνεύματος.
3
Ο Θεός είναι για την Εκκλησία όχι μόνο ο ων, ο αιώνιος υπάρχων, ή εκείνος που εγένετο για εμάς και ο αεί ερχόμενος προς ημάς και συναντώ ημάς στη Λατρεία του καθιστάμενος σε αύτη και μέσω αυτοίς Κύριος και Παντοκράτωρ. Η Λατρεία της Εκκλησίας κατευθύνεται έτσι από το ιστορικό παρελθόν της θείας οικονομίας στο επιβεβαιωμένο από την Ανάσταση και την Ανάληψη του Χριστού, ακριβώς στην Ανάληψη του Χριστού και στις σωτηριολογικές συνέπειες της, μέσω της λειτουργίας, αναφαίρετα μια πράξη στο τέλος της ο Λειτουργός θυμιάζει το Άγιο Ποτήρι ο και λέγει:
« Υψώθητι επί τους ουρανούς ο Θεός, και επί πάσαν την γη η δοξάσου » (Είναι το χωρίο από των ψαλμών -56-6 Ανέβη ο Θεός εν αλαλαγμό, Κύριος εν φωνή σάλπιγγάς ψαλμός -46-6).
Είναι η λειτουργική αναφορά στην Ανάληψη του Χριστού και συγχρόνως στην ύψωση και του συλλογικού σώματός που ενώνεται μέσα στο Άγιο Ποτήριο με το ατομικό του σώμα κατά τη συστολή των Τιμίων Δώρων.
Η εσχατολογική προοπτική της λειτουργίας απορρέει από τη διασύνδεσή της με την Δευτέρα Παρουσία και την εσχατολογική ανακαίνιση. Αυτό γίνεται ήδη στον Απόστολο Παύλο « οσάκις γαρ ε αν εσθίετε τον άρτων τούτον και το Ποτήριο τούτο πίνετε τον θάνατον του Κύριου καταγγέλλετε, αχρίου αν έλθει (Α- Κορινθίους -11-26 )».
Ο λόγος αυτός του Απόστολου Παύλου δεν είναι παρά ερμηνεία της φράσεως « εις την εμεί ανάμνησίν», και προσανατολίζει προς την Δεύτερα Παρουσία. Εσχατολογικό είναι και το τέλος της ευχαριστιακής Ευχής, από της Διδαχές των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων «Ελ θέτω χάρι και παρελθέτω ο κόσμος ούτος ωσαννά τω θεώ Δαβίδ».
Ο Θάνατος του Κυρίου δεν καταγγέλλεται ως γεγονός του παρελθόντος αλλά μέσα στην προοπτική της Δευτέρας Παρουσίας. Η Θεία Ευχαριστία αποβαίνει τελικά μυστήριο του Ερχόμενου Κυρίου, της συναντήσεως και κοινωνίας μαζί του επί της τραπέζης του εν τη βασιλεία του (Λουκά-22-30).
Κεκλεισμένων των θυρών η Εκκλησία εκπληρώνει στη θεία Ευχαριστία, την άνοδο και είσοδο της, μέσα στο φως και τη χαρά και τον θρίαμβο της Βασιλείας. Ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας μεγάλος λειτουργιολόγος, επιμένει στη θεωρήσει της Θείας Ευχαριστίας ως εικόνας των εσχάτων
«Δια τούτο γαρ Κύριος την εν τω μέλοντι των Αγίων απόλαυσιν και δείπνων εκκάλεσε ίνα δήξη ταύτης της Τραπέζης μηδέν εκεί πλέον είναι».
Στο επόμενο η συνέχεια.