Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ (ΜΕΡΟΣ Α') (ΜΕΡΟΣ Β')

1

Δυναμούσα δυνάμωσον εν τοις σοις οδούς παρεύεσθαι αμετάτρεπτον, εν οδό αμαρτωλών δε Τριάς μη δα μας με στη σης υπεραγαθέ.

Η ενσάρκωσης του Λόγου είναι μυστήριο μεγαλύτερο και βαθύτερο της δημιουργίας του κόσμου για τα ανθρώπινα μέτρα και σταθμά. Εν τούτοις το έργον του Χριστού πραγματοποιείται κατά σύμπτωσιν, ως μια Θεία πράξις εκτελούμενη συνέπεια της αμαρτίας του Αδάμ ως προηγούμενη απόφασις θείας βουλής σωτηρίας προγενέστερα της ανθρώπινης θελήσεως της πτώσεως. Το μυστήριον αυτό <<το αποκεκρυμένον από των αιώνων εν τω Θεώ>>, το οποίον αποκαλύπτεται εις την ιστορία ως το μυστήριο του Σταυρού του Χριστού, δεν είναι κυρίως τυχαίο καθόσον η ανθρώπινη ελευθερία περιλαμβάνετο εις την ιδέα της δημιουργίας. Ένεκα τούτου η ελευθερία αύτη δεν ηδυνήθει να καταστρέψει το υπό του Θεού δημιουργηθέν σύμπαν. Εβρέθει έγκλειστος εις ένα άλλο ευρύτερο σχέδιο το οποίο έρχεται με το Σταυρό και την Ανάστασιν. Μία νέα πραγματικότις εισέρχεται εις τον κόσμο εν σώμα τελειότερον του κόσμου.

Η Εκκλησία τεθεμελιωμένη επί μιας διπλής Θείας Οικονομίας, επί του έργου του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδας αποσταλέντων εις τον κόσμο. Τα έργα των δύο προσώπων είναι η βάσις της Εκκλησίας αμφότερα απαραίτητα δια να δυνηθούμε να επιτύχουμε την μετά του Θεού ένωσιν. Εάν ο Χριστός είναι <<η κεφαλή της Εκκλησίας ή τοις εστί το σώμα αυτού>>, το Άγιον Πνεύμα είναι <<το πλήρωμα του τα πάντα εν πάσι πληρουμένου>>. Οι δύο ορισμοί τους οποίους ο Απόστολος Παύλος δίδει περί της Εκκλησίας (Εφ. Α23) <<ήκουον δε μόνο ότι όποτε διώκων ημάς, τώρα κηρύττει την πίστην την οποία ποτε κατεπολεμεί>>.

2

Επισημαίνουν εν Αύτη δύο διαφόρους πόλους ανταποκρινόμενους εις δύο θεία πρόσωπα. Η Εκκλησία είναι σώμα καθόσον ο Χριστός είναι η κεφαλή της είναι πλήρωμα, καθόσον το Άγιον Πνεύμα την ζωογονεί, την πληρεί θεότητος διότι η θεότης κατοικεί σωματικώς εν Αύτη. Εφόσον κατοικεί εις την θεωθείσαν ανθρώπινην φύση του Χριστού. Εν τούτοις το Πνεύμα <<το λαλήσαν δια των Προφητών>> ουδέποτε υπήρξε ξένον προς την εν τω κόσμω Θείαν Οικονομίαν, όπου εξεδηλούτο η κοινή Βουλή της Αγίας Τριάδας. Ήτο επίσης παρόν τόσον εις το έργον της δημιουργίας όσον και εις το της απολυτρώσεως. Το Άγιον Πνεύμα είναι το τα πάντα πληρούν κατά τον Άγιον Βασίλειον <<Χριστού επιδημία και το Πνεύμα προτρέχει, ενσάρκως παρουσία και το πνεύμα αχώριστον, ενεργήματα δυνάμεων, χαρίσματα ιαμάτων δια του Πνεύματος του Αγίου. Δαίμονες απηλαύνοντο εν του Πνεύματος. Αμαρτιών απολύτρωσις εν τη χαρίτι του Πνεύματος. Οικείωση προς Θεόν δια του Πνεύματος. Η εκ νεκρών εξανάστασις τη ενεργεία του Πνεύματος>>.

Εν τούτοις ο λόγος του Ευαγγελίου είναι ρητός <<όπου γαρ ην Πνεύμα Άγιον, ότι Ιησούς ουδέπω εδοξάσθει>> (Ιωαν.ζ’38). Επομένως η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος εν τω κόσμω προ και εκτός της Εκκλησίας δεν είναι η ιδία, ως αύτη παρουσιάζεται εν τη Εκκλησία μετά την Πεντικοστήν. Καθώς ο λόγος <<δι’ αυτού πάντα εγένετο>>. Εφανέρωνε τη Σοφία του Θεού εν τη δημιουργία πριν η αποσταλεί εις τον κόσμον και εισέλθει εις την ιστορία ως Θείον ενσαρκωθέν πρόσωπον, ούτο το Άγιον Πνεύμα, εν τω οποίω η θεία βουλή δημιουργός και συντελεστής του σύμπαντος. Εξεπληρούτο από της στιγμής ακόμη της δημιουργίας, εστάλει εις τον κόσμο εις μία δεδομένην στιγμήν δια να είναι παρόν, ουχί μόνον δια της ενέργειας του, κοινής εις όλην την Τριάδα αλλά και ως πρόσωπον. Οι θεολόγοι πάντοτε επέμεναν επί της ριζικής διαφοράς μεταξύ της αιωνίου προόδου των προσώπων, η οποία είναι <<το έργον της φύσεως>>.

Κατά τον Άγιον Ιωάννη τον Δαμασκηνόν, αυτό τούτου το είναι της Αγίας Τριάδος και της εχρόνω αποστολής του Υιού και του Αγίου Πνεύματος εις τον κόσμον έργου της κοινής βουλής των τριών υποστάσεων. Εις ότι αναφέρεται εις το Άγιον Πνεύμα. Οι Έλληνες Πατέρες χρησιμοποιούν συνήθως το ρήμα εκπορεύομαι δια να υποδηλώσουν την αιωνίαν αυτού εκπόρευσιν, ενώ τα ρήματα προϊημι, προχεομαι δηλούν ως επί το πλείστον την εν τω κόσμω αποστολήν του. Εις το αιώνιον σχέδιον, τα πρόσωπα του Υιού και του Πνεύματος εκπηγάζον εκ του Πατρός <<μοναδικής πηγής θεότητος>>.

3

Εις το σχέδιο της εν χρόνω αποστολής, έργου της Βουλής, η οποία ανήκει εις την ουσίαν της Τριάδος. Ο Υιός αποστέλλεται παρά του Πατρός και σαρκούται δια του Αγίου Πνεύματος. Μπορούμε να πούμε επίσης, ότι αποστέλλεται αφ’ εαυτού καίτοι εκπληροί την απόφασιν να αποσταλεί μη έχων <<ιδίαν θέλησιν>>. Το αυτό είναι αληθές και όσον αφορά εις την αποστολήν του Αγίου Πνεύματος εις τον κόσμο εκπληροί την κοινήν θέλησιν των Τριών πεμπόμενων παρά του Πατρός και μεταδιδόμενον δια του Υιού. <<Πνεύμα πνεύμα το Άγιον λέγει ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος ότι εκ του Πατρός εκπορεύεται και δια του Υιού δίδεται τοις αναξίοις ημίν, ουχ ως μη θέλον πεμπόμενον ή διαιρούμενον αλλά ως δι ενός της Τριάδος αύτου του Θεού τα τω Πατρί δοκούντα ως οικία θελήματα εκπληρούν τη γαρ φύση και τη ουσία και τη θέληση αμέριστος η Αγία Τριάς >>. Ούτω καθώς ο Υιός κατέρχεται επί της γης και εκπληρεί το έργον Του δια του Αγίου Πνεύματος, το πρόσωπον του Αγίου Πνεύματος έρχεται εις τον κόσμον ως αποστελλόμενων δια του Υιού. <<ο Παράκλητος ον εγώ πέμφω ημίν παρά του Πατρός, το Πνεύμα της αληθείας ο παρά του Πατρός εκπορεύεται εκείνος μαρτυρήσει περί εμού>> (Ιωαν. ιε 26).

Συνδεδεμένοι στενός εν τω κοινώ επί γης έργω των ο Υιός και το Άγιον Πνεύμα μένουν εν τούτοις εν τω αυτώ έργω δύο πρόσωπα, ανεξάρτητα απ’ αλλήλων. Όσον αφορά εις την υποστατικήν αυτών ύπαρξιν. Δια τον λόγον αυτόν η προσωπική έλευσις του Αγίου Πνεύματος δεν θα έχει τον χαρακτήρα εξηρτημένου τινός έργου ενεργουμένου ούτως εν σχέση προς το έργον του Υιού. Η Πεντηκοστή δεν είναι μία <<παράτασις>> της ενσαρκώσεως είναι η συνέχεια αυτής της Πεντηκοστής, η συνέπεια αυτής ο άνθρωπος έγινε ικανός να δεχθεί το Άγιον Πνεύμα και Αυτό κατέρχεται εις τον κόσμο. Πληροί δια της παρουσίας Του την λελυτρωμένη, την εξηγνισμένην δια του αίματος του Χριστού Εκκλησίας.

Μπορούμε να πούμε από απόψεως, ότι το έργον του Χριστού προετοίμαζε το έργον του Αγίου Πνεύματος <<πύρ ήλθον βάλειν επί την γήν, καίτοι θέλω ει ήδη ανήφθει>> (Λουκ. Ιβ.49). Η Πεντηκοστή εμφανίζεται επομένως, ως ο σκοπός, το ύστατον τέλος της επί της γης Θείας Οικονομίας. Ο Χριστός επανέρχεται προς τον Πατέρα, δια να κατέλθει το Πνεύμα <<συμφέρει ημίν ίνα εγώ απέλθω εάν γαρ εγώ μη απέλθω ο Παράκλητος ουκ ελεύσεται προς ημάς, εάν δε πορευθώ, πέμψω αύτον προς ημάς>> (Ιωαν.ιστ.7). Εν τούτοις το Άγιον Πνεύμα εν τη προσωπική του έλευσιν ουδόλως φανερεί το πρόσωπον Αυτού. Δεν έρχεται εξ ιδίου ονόματος αλλά εξ ονόματος του Υιού, για να μαρτυρήσει περί του Υιού, καθώς ο Υιός ήλθε εξ ονόματος του Πατρός δια να κάμει γνωστόν τον Πατέρα. <<Ούτε Πατήρ χωρίς Υιό ποτέ εννοείται>>.

4

Κατά τον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης, ούτε Υιός δίχως του Αγίου Πνεύματος καταλαμβάνεται. Ως γαρ αμήχανον να ανέλθει της προς τον Πατέρα ειμή δια του υψωθέντα Υιού, όπως αδύνατο να πεις τοις Κύριον Ιησού ειμή εν Πνεύματι Αγίω>>. Τα θεία πρόσωπα δεν συνιστώνται αφ΄εαυτών αλλά το εν μαρτυρεί περί του άλλου. Για τον λόγο αυτόν ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός έλεγε <<εικών του Πατρός ο Υιός και του Υιού το Άγιο Πνεύμα>>. Επομένως η τρίτη υπόσταση της Αγίας Τριάδος είναι η μόνη, μη έχουσα την εικόνα της εις άλλο πρόσωπο.

Το Άγιον Πνεύμα παραμένει αφανέρωτο όσον αφορά εις το πρόσωπον, κεκρυμένον, παρασιωπούμενον εν αυτή ταύτη την εμφάνιση Του. Δια τον λόγον αυτόν, ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος θα το υμνήσει εις τους ύμνους του εις την Θείαν Αγάπην υπό τα αποφατικά χαρακτηριστικά ενός άγνωστου και μυστηριώδους προσώπου.

Έλθε το φως το αληθινόν

Έλθε ο ακατανόμαστος θησαυρός

Έλθε το ανεκφώνητον πράγμα

Έλθε το ακατανόητον πρόσωπον

Έλθε η αΐδιος αγαλίασις

Έλθε το ανέσπερον φως

Έλθε πάντων των μελλόντων σωθήναι η αληθινη προσδοκία

Έλθε των κειμένων η έγερσις

Έλθε των νεκρών η ανάστασις

Έλθε ο δυνατός, ο πάντα ποιών και μεταποιών και αλλοιών μόνο τω βούλεσθαι

Έλθε ο αόρατος και αφανής παντή και αψηλάφητος

Έλθε ο αεί μένων αμετακίνητος και καθ΄ώραν όλος μετακινούμενος και ερχόμενος προς ημάς τους εν τω αδικημένους ο υπεράνων πάντων των ουρανών

Έλθε το περιπόθητον όνομα και θρυλούμενον λαληθήναι δε παρ’ημών όπερ ης και γνωσθήναι ο ποιος και ποταπός, όλων ημίν ανεπίδεκτον

Έλθε η αιωνίως χαρά

Έλθε το στέφος το αμαράντινον

Έλθε ον επόθησε και ποθεί η ταλαίπωρος μου ψυχή

Έλθε ο μόνος προς μόνον, ότι μόνος ειμή καθάπερ ώρας

Έλθε ο χωρίσας και ποιήσας με μόνον επί γης

Έλθε ο γενόμενος πόθος, ούτος εν ειμή και ποθείν σε ποιήσας με τον απρόσιτον παντελώς

Έλθε η πνοή μου και η ζωή

Έλθε η παραμυθία της ταπεινής μου ψυχής

5

Αυτή αύτη η διδασκαλία περί του Αγίου Πνεύματος έχει τον χαρακτήρα μιας παραδόσεως περισσότερο μυστικής, ολιγότερον αποκεκαλυμμένης, εν αντιθέσει προς την λαμπράν φανέρωση του Υιού, κυριχθήσαν υπό της Εκκλησίας έως των περάτων της οικουμένης. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός σημειώνει μια μυστηριώδη οικονομία εν τη γνώση των αληθειών, αί οποίαι αφορούν εις το πρόσωπον του Αγίου Πνεύματος. Λέγει η Παλαιά, τον Πατέρα τον Υιόν αμυδρότερον εφανέρωσεν η Καινή τον Υιόν υπέδειξε του Πνεύματος την Θεότητα εμπολιτεύεται νυν το Πνεύμα σαφέστερον ημίν παρέχων την εαυτού δήλωσιν. Ου γαρ ην ασφαλές, μη πω της του Πατρός Θεότητος ομολογηθείσης τον Υιόν εκδήλως κηρύτεσθαι, μηδέ της του παραδεχθείσης το Πνεύμα το Άγιον. Όλα αυτά διατυπώνουν την Θεότητα του Αγίου Πνεύματος και μετά του Σωτήρος αποκατάσταση.

Η Θεότητα του Υιού βεβαιούται από την Εκκλησία και κηρύσσεται εις ολόκληρη την οικουμένη, ομολογώντας επίσης την Θεότητα του Αγίου Πνεύματος, κοινή Θεότητα μετά του Πατρός και του Υιού ομολογούνταις την Αγία Τριάδα. Αλλά το πρόσωπο του Αγίου Πνεύματος το οποίο αποκαλύπτει σε εμάς τις Θείες αλήθειες, παραμένει αναποκάλυπτον, κεκρυμμένο, υποκρυπτόμενο υπό της Θεότητας την οποία αποκαλύπτει σε εμάς ως δωρεά. Η Θεολογία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας κάνει διάκριση μεταξύ του προσώπου του Αγίου Πνεύματος και των δωρεών που μεταδίδει εις τους ανθρώπους. Η διάκριση αυτή θεμελιούται επί των λόγων του Χριστού. <<Εκείνος εμέ δόξασει ότι εκ του εμού λήψεται και αναγγελεί υμίν πάντα όσα έχει ο Πατήρ εμού εστί δια τούτο είπον ότι εκ του εμού λήψεται>> (Ιωαν. ιστ 14-15). Εκείνο το οποίον είναι κοινό εις τον Πατέρα και τον Υιόν, είναι η Θεότης την οποίαν το Άγιον Πνεύμα μεταδίδει εις τους ανθρώπους. Δια της Εκκλησίας μας καθιστά κοινωνούς Θείας φύσεως, απονέμων το πυρ της Θεότητος, την άκτιστη χάρη σε αυτούς που καθίστανται μέλη του σώματος του Χριστού.

Σε ένα αντίφωνο των αναβαθμών στη Θεία Λειτουργία ψάλλεται <<Άγιω Πνεύματι πάσα ψυχή ζωούται και κάθαρση υψούται, λαμπρύνεται της Τριαδική Μονάδι Ιεροκρυφίως>>. Συχνά δεικνύουν τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος δια των ονομάτων των επτά πνευμάτων τα οποία εβρίσκονται σε κείμενο του Ησαΐα - πνεύμα σοφίας συνέσεως, πνεύμα βουλής και ισχύως, πνεύμα γνώσεως και ευσεβείας, πνεύμα φόβου Θεού (Ησ. β 2-3). Εν τούτοις η Ορθόδοξος Θεολογία δεν κάνει ειδική διάκριση μεταξύ αυτών των δωρεών και της Θεούσης χάριτος. Χάρις δια την παράδοση της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι όλος ο πλούτος της Θείας Φύσεως ο οποίος δύναται να μεταδοθεί εις τους ανθρώπους. Είναι η Θεότης η οποία προβαίνει εκτός της ουσίας και μεταδίδεται η Θεία Φύσις των ενεργειών της οποίας μετέχουμε.

6

Το Άγιο Πνεύμα, πηγή των άκτιστων και αιώνιων αυτών δωρεών καίτοι μένει ανώνυμον και αναποκάλυπτον, δέχεται όλην την πλήθη τον ονομάτων τα οποία αποδίδονται εις την χάριν <<Εγώ μεν λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός φρίτω τον πλούτο εννοών των κλήσεων. Πνεύμα Θεού λέγεται, πνεύμα Χριστού, νους Χριστού, Πνεύμα Κυρίου, αυτό Κύριος, Πνεύμα υιοθεσίας το ανακτίζον δια βαπτίσματος δι’ αναστάσεως το πνέον όπου θέλει και όσον αυτό φως και ζωή, να ποιούν, Θεοποιούν τελειούν. Ώστε και προλαμβάνει το βάπτισμα ενεργούν όσα ο Θεός θέλει μεριζόμενον εν γλώσσοις πυρίνοις, διαίρουν χαρίσματα, ποιούν αποστόλους προφήτες, ευαγγελιστάς ποιμένας και διδασκάλους και προς γε άλλον παράκλητον, οιόν άλλον Θεόν>>.

Κατά τον Άγιον Βασίλειον δεν υπάρχει δωρεά δοθήσα εις τον κόσμον, εις την οποίαν το Άγιον Πνεύμα να μην είναι παρόν <<Το της αληθείας Πνεύμα, το της υιοθεσίας χάρισμα, ο αρραβών της μελούσης κληρονομίας, η απαρχή των αιωνίων αγαθών, η ζωοποιός δύναμις, η πηγή του Αγιασμού>>. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός το αποκαλεί το εκ Θεού Πνεύμα, το ευθές, το ηγεμονικόν, την πηγήν της σοφίας και ζωής και του αγιασμού πλήρες, παντοκρατορικόν, παντουργόν, παντοδύναμον, απειροδύναμον, δεσπόζων πάσης κτίσεως, ου δεσποζόμενον, αγιάζων, ουχ αγιαζόμενον>>. Ως είπαμε, ολόκληρως αύτη η αναρίθμητος πλήθυς των ονομάτων, αναφέρεται κυρίως εις την χάριν, εις τον φυσικόν πλούτον του Θεού, τον οποίον το Άγιο Πνεύμα μεταδίδει εις εκείνους εις τους οποίους είναι παρόν. Επομένως είναι παρόν μετά της Θεότητος Του, την οποία γνωστοποιεί καίτοι μένει αυτό τούτο άγνωστον και αφανέρωτον υπόστασις αναποκάλυπτος, μη έχουσα την εικόνα αυτή εις έτερον Θείον Πρόσωπο.

Το Άγιον Πνεύμα εστάλει εις τον κόσμον ή μάλλον εις την Εκκλησίαν εν ονόματι του Υιού <<Ο Παράκλητος, το Πνεύμα το Άγιον, ο πέμψει ο Πατήρ εν τω ονόματι μου>> (Ιωαν. ιδ΄ 26). Πρέπει επομένως να φέρομεν το όνομα του Υιού, να είμεθα μέλη του Σώματος Αυτού. Για να δεχθούμε το Άγιον Πνεύμα, ο Χριστός ανακεφαλαίωσε εν εαυτώ την ανθρώπινην φύσιν κατά την επιτυχή έκφραση του Αγίου Ειρηναίου. Έγινε η κεφαλή, η αρχή της υπόστασης της αναγεννημένης ανθρώπινης φύσεως η οποία είναι το Σώμα Του. Για τον λόγο αυτό ο ίδιος Άγιος Ειρηναίος εφαρμόζει εις την Εκκλησία το όνομα του <<Υιού του Θεού>>. Είναι η ενότης του <<καινού ανθρώπου>> εις την οποία φθάνουμε <<ενδιόμενοι τον Χριστό>>, γινόμενοι μέλη του Σώματος Αυτού δια του Βαπτίσματος.

Η φύσις αυτή είναι μία και αδιαίρετος ο <<ενιαίος άνθρωπος>>. Ο Κλήμης ο Αλεξάνδρειας βλέπει εν τη Εκκλησία ολόκληρον τον Χριστόν, τον ακέραιον Χριστόν ο οποίος δεν διαιρείται. <<Ούτε βάρβαρος εστί, ούτε Ιουδαίος, ούτε Έλλην. Ουκ άρρεν, ου θήλυ καινός δε άνθρωπος, Θεού Πνεύματι Αγίω μετά πλασμένος>>.

Δόξα πρόβλητω Παναγίω τε Πνεύματι. Δόξα τη μία Τριάδα.

**************************

7

Ως ιόν του όφεως, ούτω με εκλίνειν καθέδρας της των λοιμών παρασκεύασον Τριάς αγαθή, μη συναπολέσεις τους εχθρούς σου και με

<<Ανδρών και γυναικών και παίδων λέγει ο Άγιος Μάξιμος γένει και είδει και έθνεσι και γλώσσαις και βίοις και ηλικία και γνώμες και τέχνες και τρόποις και ήθεσι και επιστήμες και αξιώματα. Επ’ αυτής ταύτης της Εκκλησίας αναδημιουργημένων οι πάντες εν τω πνεύματι δίδωσι κατά τον ίσον και χαρίζεται εις παντας Θεία μορφή. Και μια πιστή απλή, αμερή και αδιαίρετη σχέση. Ουδείς το παραπάν εαυτό του κοινού διορισμός εστί παντών αλλήλοις κατά την μία απλή και αδιαίρετο της πίστεως χάρη και δύναμη.

Ο Χριστός, ο τα πάντα κατά μίαν απλήν της αγαθότητος απειρόσοφον δύναμη εαυτών περικλείων κατά μίαν ενιαία αιτία και δύναμη ταις αρχάς των όντων εν κύκλο περιγραφών αυτών ταις εκτάσεις ίνα μη αλλήλων πανταπάσι αλότρια ή και έχθρα τα του ενός Θεού κτίσματα και ποιήματα δια ειρηνικού τρόπου ενώνονται εν Χριστό. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χριστόστομος διερωτάται: <<τι εστίν ίνα συναγάγει τους εγγύς και τους μακράν εν σώμα εποίησεν τι ταύτη την συναγωγή ίσον και παντών κεφαλή ο Χριστός.

Αύτη είναι η έννοια της ανακεφαλαιώσεως του σύμπαντος ολοκλήρου της φύσεως εν τω ανθρώπω (Αδάμ) ο οποίος επρόκειτο να ενώσει με το Θεό, τον κτιστόν κόσμο. Ο Χριστός, δεύτερος Αδάμ, πραγματοποιεί τώρα την ανακεφαλαίωσιν ταύτην κεφαλή του Σώματος Του. Γίνεται η υπόστασις αυτού του σώματος του συναρμολογουμένου από των περάτων της οικουμένης. Εν αυτώ, τα τέκνα της Εκκλησίας είναι τα μέλη Του και ως τοιαύτα περιλαμβάνονται εις τη υπόσταση Του.

Αλλά αυτός ο εν Χριστώ <<ενιαίος άνθρωπος>> καίτοι είναι εις δια της αναγεγεννημένης αυτού φύσεως είναι εν τούτοις πολλαπλούς εις πρόσωπα, υπάρχει εν πολλες προσώποις. Εάν η ανθρώπινη φύσις εβρίσκεται ηνωμένη εν τη υπόσταση του Χριστού, εάν είναι μία ενυπόστατος φύσις υπάρχουσα εν μία υπόσταση. Τα ανθρώπινα πρόσωπα σε αυτήν την ενοποιημένη φύση ως υπόσταση δεν καταργούνται, δεν συγχέονται με το Θείον πρόσωπο του Χριστού, δεν ταυτίζονται μετ’ Αυτού, διότι μία υπόστασις δύναται να έλθει εις ένωση μετά μίας άλλης χωρίς να παύσει να υπάρχει ως προσωπικό ον. Αυτό θα εσήμαινε την εκμηδένιση των ανθρωπίνων προσώπων εν τω ενιαίω Χριστώ μία απρόσωπο θέωσιν μία μακαριότητα εις την οποίαν δεν θα υπήρχον μακάριοι.

8

Καίτοι υπάρχει μία φύσις εν Χριστώ, η Εκκλησία, αυτό το νέο σώμα της ανθρωπότητας περιλαμβάνει πολλάς ανθρωπίνας υποστάσεις. Είναι αυτό το οποίο λέγει ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας <<καίτοι τη καθ’έκαστον νοουμένη διαφορά διεστηκότες εις ιδιότητα και ψυχαίς και σώμασι πάντες της Αγίας αυτού σαρκώς εν μεθέξει γεγονότες αποκερδενόμεν>>.

Το έργο του Χριστού αναφέρεται εις την ανθρώπινην φύση, την οποία ανακεφαλαιώνει εν τη υπόσταση Του. Το έργο του Αγίου Πνεύματος αντιθέτως αναφέρεται εις τα ανθρώπινα πρόσωπα, απευθυνόμενος εις έκαστον εξ’ αυτών. Το Άγιο Πνεύμα μεταδίδει εν τη Εκκλησία εις τας ανθρώπινας υποστάσεις το πλήρωμα της Θεότητος κατά ένα μοναδικό τρόπο <<προσωπικόν>> προσαρμοζόμενον εις έκαστον των ανθρώπων ως κατ’ εικόνα Θεού πεποιημένον πρόσωπον.

Ο Άγιος Βασίλειος λέγει ότι το Άγιο Πνεύμα είναι <<αγιασμού γένεσις>> <<όλον εκάστω παρόν και όλον απανταχού ον. Απαθώς μεριζόμενον και ολοσχερώς μετεχόμενον κατά την εικόνα της ηλιακής ακτίνας, η χάρις τω απολαυόντι ως μόνο παρούσα και γην επιλάμπει και θάλασσαν και τω αέρι εγκέκραται. Ούτω δη και το Πνεύμα έκαστω των δεκτικών ως μόνο παρόν διαρκεί τοις πάσι την χάριν ολόκληρον επαφίησιν ου απολαύει τα μετέχοντα όσον αυτά πέφυκεν ουχ όσον εκείνο δύναται>>.

Ο Χριστός γίνεται μοναδική εικών προσηρμοσμένη εις την κοινήν των ανθρώπων φύσιν. Το Άγιον Πνεύμα δίδει εις έκαστον άνθρωπον πλασθέντα κατ’ Εικόνα Θεού την δυνατότητα να πραγματοποιήσει την ομοίωσιν εν τη κοινή φύση. Ο εις δανείζει την υπόσταση Του εις την φύσιν, το έτερον δίδει την Θεότητα Του εις τα πρόσωπα. Τοιουτοτρόπως, το έργον του Χριστού ενοποιεί, το έργον του Αγίου Πνεύματος διαφοροποιεί. Εν τούτοις, το ένα είναι ακατόρθωτον άνευ του άλλου, η ενότης της φύσεως πραγματοποιείται εν τοις προσώποις όσον αφορά εις τα πρόσωπα δεν δύναται να επιτύχουν την τελείωσιν των, να γίνουν τέλεια πρόσωπα, ειμή εν τη ένωση της φύσεως παύοντα να είναι <<άτομα>> ζώντα δι’ εαυτά έχοντα ιδίας <<ατομικάς>> φύσιν και θέλησιν. Το έργον του Χριστού και το έργον του Αγίου Πνεύματος κατά συνέπειαν είναι αχώριστα. Ο Χριστός δημιουργεί την ενότητα του μυστικού Του σώματος δια του Αγίου Πνεύματος.

Το Άγιον Πνεύμα μεταδίδεται εις τους ανθρώπους δια του Χριστού. Πράγματι, δυνάμεθα να διακρίνωμεν δυο μεταδόσεις του Αγίου Πνεύματος εις την Εκκλησίαν, η μία εγένετο δια του εμφυσήματος του Χριστού ο οποίος ενεφανίσθει εις τους Αποστόλους την εσπέρα της Αναστάσεως (Ιωάν. Κ 19-23), η ετέρα υπήρξε η προσωπική έλευσις του Αγίου Πνεύματος την ημέρα της Πεντικοστής (Πραξ. Β 1-5). Η πρώτη μετάδοσις του Αγίου Πνεύματος εγένετο εις το σύνολο της Εκκλησίας, εις την Εκκλησία ούσα εν σώμα ή μάλλον το Πνεύμα εδόθει εις τον σύλογον των Αποστόλων εις τους οποίους ο Χριστός απένεμε συγχρόνως την Ιερατικήν δύναμη του δεσμείν και λύει. Είναι μια παρουσία του Αγίου Πνεύματος, ουχί προσωπική αλλά μάλλον ενεργούσα δια του Χριστού ο οποίος το παρέχει, είναι σύνδεσμος της ενότητος της Εκκλησίας.

9

Κατά την ερμηνεία του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, εις την περίπτωση αυτήν το Άγιον Πνεύμα εδόθει εις όλους από κοινού τόσον ως σύνδεσμος, όσον και ως Ιερατική δύναμις. Θα μείνει ξένο προς τα πρόσωπα και δεν θα μεταδώσει εις αυτά ουδεμία προσωπική αγιότητα. Αυτή είναι η ύψιστη τελειότις την οποίαν ο Χριστός δίδει εις την Εκκλησίαν πριν εγκαταλείψει την γήν. Ο Νικόλαος Καβάσιλας παραθέτει μίαν αναλογία μεταξύ της δημιουργίας του ανθρώπου και της ανακαινίσεως της φύσεως ημών υπό του Χριστού, δημιουργώντας της Εκκλησία. <<Ού γαρ όθεν έπλασεν από της αυτής ανέπλασεν ύλης. Αλλά εκείνο μεν εποίησεν χούν λαβών από της γης υπέρ δε του δευτέρου το οικείον έδωκε σώμα και την ζωήν. Ανακτώμενος την ψυχή επί της φύσεως αλλά το αίμα εκχέων ταις των μεμυημένων καρδίαις την ευατού ζωήν αυτοίς ανατέλλει. Τότε μεν γαρ ενεφύσησε φύση πνοή ζωής νυν δε του Πνεύματος ημίν αυτού κοινωνοί>>. Είναι εν έργον του Χριστού απευθυνόμενον εις την φύσιν, εις την Εκκλησίαν ως σώμα Αυτού.

Όλως διαφορετική είναι η μετάδοσις του Αγίου Πνεύματος κατά την προσωπικήν Του έλευσιν, καθ’ ην εμφανίζεται ως εν πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, ανεξάρτητον του Υιού, όσον αφορά εις την υποστατικήν του αρχήν καίτοι απεστάλει εις τον κόσμον <<εν ονόματι του Υιού>>, ενεφανίσθει υπό την μορφήν <<πύρινων γλωσσών>> κεχωρισμένων απ’ αλλήλων, αι οποίαι εκάθησαν εφ’ ένα έκαστον των παρισταμένων, εφ’ έκαστου μέλους του σώματος του Χριστού. Δεν είναι πλέον μία μετάδοσις του Πνεύματος εις την Εκκλησίαν ως σώμα. Η μετάδοσις αυτή απέχει πολύ από του να είναι μια ενέργεια ενότητος. Το Άγιον Πνεύμα παρέχεται εις τα πρόσωπα σφραγίζων έκαστον της Εκκλησίας μέλος δια μίας σφραγίδος σχέσεως προσωπικής και μοναδικής μετά της Αγίας Τριάδος, γινόμενον παρόν εις εν έκαστον πρόσωπον πως τούτο παραμένει εν μυστήριον, το μυστήριο της κενώσεως του Αγίου Πνεύματος ερχόμενου εις τον κόσμον.

Εάν εις την κένωσιν του Υιού το πρόσωπον ενεφανίσθει εις ημάς ενώ η Θεότις παρέμενε κεκρυμένη υπό την <<μορφήν δούλου>>, το Άγιον Πνεύμα κατά την έλευσιν Του, φανερεί την κοινή φύση της Αγίας Τριάδος αλλά αφήνει το πρόσωπον Του κεκρυμένον ούτως ειπείν υπό την δωρεάν, ώστε η δωρεά αυτή, την οποίαν μεταδίδει, να καταστεί εξ ολοκλήρου η δική μας οικειούμενη υφ’ ημών. Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εις ένα εκ των ύμνων του, δοξολογεί το Άγιον Πνεύμα, το οποίον ενούται μυστικώς μεθ’ ημών, παρέχων εις ημάς την θείαν πληρότητα.

10

<<Ευχαριστώ σοι ότι εν πνεύμα εγένου μετ’ εμού, ασύγχητως, άτρεπτως, αναλλοιώτως, ο επί πάντων Θεός. Και αυτός μοί τα πάντα εν πάσι γεγένησαι τροφή αν εκλάλητος και εις απαν αδάπονος, αενάως υπερεκχεομένη τοις της εμής ψυχής χειλεσι και υπερεκβλύζουσα εν τη πηγή της καρδιάς μου. Ένδυμα αποστράπτον και καταφλέγον τους δαίμονες. Κάθαρσις δια αφθάρτων και Αγίων δακρύων εκπλύνουσα με, αν η ση παρουσία, προς ούς παραγίνει χαρίζεται. Ευχαριστώ σοι ότι φως ενέσπερον μοι γεγένησαι και ήλιος άδυτος που κρυβήναι τόπον ουκ έχων ο πληρών της δόξης τα σύμπαντα ου συ ποτέ απεκρύβεις από τινός, αλλ’ ημείς αεί κρυπτόμεθα από σε ελθείν προς σε μη βουλόμενοι>>.

Η προσωπική έλευσις του Αγίου Πνεύματος <<ηγεμονεύοντος>> κατά τον ύμνον της Πεντηκοστής δεν θα υδύνατο να γίνει κατανοητή ως πληρότις, ως άπειρος πλούτος εισερχόμενος αιφνιδίως εις το εσωτερικόν εκάστου ανθρώπου. Εάν η Εκκλησία της Ανατολής δεν ομολογεί την ανεξαρτησίαν της υποστάσεως του Αγίου Πνεύματος έναντι του Υιού ως προς την αιωνίαν Του αρχήν. Αλλιώς η Πεντηκοστή αρχή του αγιασμού, δεν θα διεκρίνετο της πνοής την οποίαν ο Χριστός μετέδωκεν εις τους Αποστόλους όπου το Άγιον Πνεύμα ενεργεί ως βοηθός του έργου του Χριστού, δημιουργούντος την ενότητα του μυστικού Του σώματος.

Εάν το Άγιον Πνεύμα εθεωρείτο ως εξηρτημένον εκ του Υιού ως Θείον Πρόσωπον, θα παρουσιάζετο τότε ακόμη και εν τη προσωπική Του έλευση ως ένας δεσμός ο οποίος συνδέει ημάς μετά του Υιού. Η μυστική ζωή θα ανεπτύσσετο τότε ως μία οδός προς την ένωσιν της ψυχής μετά του Χριστού δια μέσου του Αγίου Πνεύματος. Τούτο επαναφέρει ημάς εις το θέμα των ανθρωπίνων προσώπων εν τη ένωση, ή θα εξεμηδενίζοντο ενουμένα με το πρόσωπον του Χριστού. Ή το πρόσωπο του Χριστού θα εκυριάρχεε εφ’ ημών εξωτερικώς. Εις αυτήν την τελευταίαν περίπτωσιν η χάρις θα εννοείτο ως εξωτερική εν σχέση προς την ελευθερίαν αντί να είναι εσωτερική άνθησις. Επομένως εν τη ελευθερία ταύτη ομολογούμε την Θεότητα του Υιού η οποία εφανερώθει εις το πνεύμα ημών δια του ενοικούντος εν ημίν Αγίου Πνεύματος.

Δια την μυστικήν παράδοσιν της ανατολικής Χριστιανοσύνης, η Πεντηκοστή παρέχουσα εις τα ανθρώπινα πρόσωπα την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, απαρχήν του αγιασμού, δηλοί το σκοπόν, το ύστατο τέλος και συγχρόνως σημειοί την αρχήν της πνευματικής ζωής. Κατελθόν επί τους μαθητάς δια πύρινων γλωσσών, το Άγιον Πνεύμα κατέρχεται αοράτως επί τους νεοβαπτισθέντας δια του μυστηρίου του Αγίου Χρίσματος εις την λειτουργικήν τάξιν της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας το χρίσμα ακολουθεί αμέσως το βάπτισμα. Το Άγιον Πνεύμα ενεργεί εις τα δύο μυστήρια, αναγεννά την φύσιν εξαγνίζων αυτήν ενώνων αυτήν εις το σώμα του Χριστού και μεταδίδει εις το ανθρώπινο πρόσωπον την Θεότητα, την κοινήν ενέργειαν της Αγίας Τριάδας. Δηλών την χάριν, ο στενός δεσμός των δύο αυτών μυστηρίων βαπτίσματος και χρίσματος είναι ο λόγος δια τον οποίον η άκτιστος και Θεούσα δωρεά, την οποίαν η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος παρέχει εις τα μέλη της Εκκλησίας, καλείται συνήθως βαπτισματική χάρις.

11

Ούτως ο Άγιος Σεραφείμ του Sarov έλεγε περί της χάριτος της Πεντηκοστής. Είναι η φλογισμένη πνοή της χάριτος, την οποία όλοι εμείς πιστοί Χριστιανοί δεχόμεθα εν τω μυστήριω του βαπτίσματος σφραγίζεται δια των Ιερών σφραγίδων του Αγίου Χρίσματος. Επιτιθέμενων επί των κύριων μελών του σώματος ημών συμφώνως προς τους ορισμούς της Εκκλησίας διότι το σώμα ημών καθίσταται από της στιγμής εκείνης σκηνή χάριτος εις τον αιώνα.

Τόσο μεγάλη είναι η χάρις αυτή του βαπτίσματος, τόσο αναγκαία εις τον άνθρωπον είναι η πηγή αυτή της ζωής ώστε δεν αποσύρεται ακόμη και από ένα αιρετικόν μέχρι της ώρας του θανάτου του, μέχρι του τέλους εκείνου το οποίον η θεία πρόνοια όρισε εις τον άνθρωπον, δια να δοκιμάσει αυτόν κατά την διάρκεια της επίγειας ζωής του. Διότι ο Θεός δοκιμάζει τους ανθρώπους προσδιορίζων εις αυτούς τον χρόνον εν ω οφείλουν να εκπληρώσουν το έργον των. Αξιοποιούντες την δύναμιν της χάριτος η οποία εδόθει εις αυτούς. Η βαπτισματική χάρις, η παρουσία του Αγίου Πνεύματος εν ημίν αναπολλοτρίωτως και προσωπική δι ένα έκαστον. Είναι το θεμέλιον ολοκλήρου της Χριστιανικής ζωής είναι η βασιλεία του Θεού την οποία το Άγιον Πνεύμα ετοιμάζει εντός ημών.

Το Άγιον Πνεύμα ερχόμενο να ενικήσει εν ημίν καθιστά ημάς θρόνον της Αγίας Τριάδος διότι ο Πατήρ και ο Υιός είναι αχώριστοι της Θεότητος του πνεύματος <<ότι και ημείς λέγει ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος – πυρ της Θεότητος ωσαυτοό δεχόμεθα άκουσον του Κυρίου λέγοντος πυρ ήλθον βάλειν επί την γην. Ποιόν άλλο, ειμή το ομοούσιον αυτού της Θεότητος Πνεύμα μεθ’ ού συνεισέρχεται και συνθεωρείται συν τω Πατρί και αυτός και ενδόν ημών γίνεται>>. Δια της ελεύσεως του Αγίου Πνεύματος, η Αγία Τριάς ενοικεί εν ημίν και θεοποιεί ημάς, παρέχει σε εμάς τας άκτιστους ενέργεια Της, την δόξα Της, την Θεότητα Της, η οποία είναι το αιώνιο φώς εις το οποίο πρόκειται να συμμετάσχομε. Δια τον λόγον αυτόν, κατά τον Άγιον Συμεών, η χάρις δεν δύναται να μείνει κεκρυμένη εν ημίν, η ενοίκισις της Αγίας Τριάδος δεν δύναται να μείνει αναποκάλυπτως. (Γράφει άγνωστος μυστικώς) <<Ότι γεννήσεται εν αυτώ πηγή ύδατος αλόμενου εις ζωήν αιωνίων. Και ευθύς. Ο πιστεύων εις εμέ ποταμοί ρεύσουσιν εκ της κοιλίας αυτού ύδατος ζώντος>>.

12

Φώς ο Πατήρ, φώς ο Υιός, φώς το Πνεύμα το Άγιον εν φως άχρονων, άτμητον, ασύγχυτον, αϊδιων, άκτιστων, απρόσιτον, αόρατων. Ουδείς ποτέ άνθρωπος προτού καθαρθήναι μπόρεσε να ηδεί. Ω είπαμε ήδη η Θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας κάνει πάντοτε διάκρισιν μεταξύ του προσώπου του Αγίου Πνεύματος το οποίο είναι ο δοτήρ της άκτιστου χάριτος την οποία παρέχει σε εμάς. Η χάρις είναι άκτιστος, Θεία εκ φύσεως. Είναι η ενέργεια η πρόοδος της μιας φύσεως, η Θεότης καθ’ όσον διακρίνεται αφράστως της ουσίας και μεταδίδεται εις τα δημιουργημένα όντα, Θεούσα αυτά. Είναι αποτέλεσμα δημιουργηθέν εις την ψυχήν δια της Θείας Βουλής ενεργούσης ως αιτία ξένη προς το πρόσωπον. Τώρα είναι η Θεία ζωή η οποία εισέρχεται εντός ημών εν Πνεύμα Αγίω. Διότι το Άγιον Πνεύμα ταυτίζεται μυστικώς με τα ανθρώπινα πρόσωπα καίτοι μένει ακοινώνητον, υποκαθίσταται, ούτως ειπεί, εντός ημών. Διότι αυτό είναι εκείνο το οποίον κράζει εις τας καρδίας ημών.

<<Αββά ο Πατήρ>> Κατά τον λόγο του Απόστολου Παύλου, πρέπει να πούμε ότι το Άγιον Πνεύμα εξαλείφεται ως πρόσωπο προ των κτιστών προσώπων εις τα οποία παρέχει την χάρη. Η θέληση του Θεού δεν είναι πλέον ξένη προς ημάς, παρέχει σε εμάς την χάρη εσωτερικώς φανερούμενο εν τω αυτώ τούτο το πρόσωπο μας. Καθώς η ανθρώπινη ημών θέληση παραμένει σύμφωνη προς την Θείαν Βουλή και συνεργάζεται μετ’ αυτής της χάρης. Αυτή είναι η οδός της Θεώσεως, η καταλήγουσα εις την βασιλεία του Θεού η οποία εισάγεται εν ημίν δια του Αγίου Πνεύματος, ήδη εκ της παρούσης ζωής. Διότι το Άγιον Πνεύμα είναι το βασιλικόν χρίσμα το τιθέμενον επί του Χριστού και εφ’ όλων των Χριστιανών των κεκλημένων να βασιλεύσουν μετ’ Αυτού εις τον μέλλοντα αιώνα. Τότε το άγνωστον τούτο Θείον Πρόσωπον το μη έχων την εικόνα αυτού εις μια άλλη υπόσταση θα εμφανισθεί εν τοις Θεωθήσοις προσώποις διότι η πλήθης των Αγίων θα είναι η εικών Αυτού.

Δόξα Πατήρ Παντοδύναμε των απάντων η θεότητι ποιεί τα. Δόξα λόγε ζωοπάροχε των ανθρώπων λυτρωτά