Η ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΤΟ ΔΕΙΠΝΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ)

1

Ως όντος ον αγαθός και πάντων αίτιος των αγαθών Πατήρ ο μόνος Θεός και λόγος και πνεύμα Θεού. Τριάς ομοούσιε υπερηνωμένη, αγαθών των σων με πλήρωσον.

<<Όπως έχουμε πει σε προηγούμενα κεφάλαια, ο άνθρωπος εδημιουργήθει για να ζει και να υπάρχει σε πολύ διαφορετικές συνθήκες περιβάλλοντος και τρόπου ζωής από αυτές που ζει και υπάρχει σήμερα. Για να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση πρέπει να διανύσει μια πορεία ζωής σύμφωνα με την παιδία που προτείνει η Εκκλησία μαζί με την Εκκλησία ώστε στο τέλος του εδώ οδοιπορικού να βρεθεί στην τράπεζα της Βασιλείας, με επιβράβευση να του ανοίγεται η πύλη της αιωνιότητας. Ενώ το κεφάλαιο αυτό θα έπρεπε να παρουσιαστεί στο τέλος της παρουσίασης των επόμενων κεφαλαίων ως επίλογος, κατά παράβαση κάποιων κανόνων παρουσιάζεται στην αρχή, νομίζοντας ότι θα είναι ωφελιμότερο στον οδοιπόρο Χριστιανό να ξέρει για τις δωρεές που τον περιμένουν στο τέλος της διαδρομής. Τα εδέσματα αυτής της τραπέζης είναι μοναδικά και αιώνια>>

Μετά την παρουσίαση της δημιουργίας, την πολύ συνοπτική περιγραφή της Αγίας Τριάδας περί πληρώματος της Θεότητας και τη σχέση της Θεότητας με τον άνθρωπο, θεωρώ σκόπιμο να κάνω μια ανακεφαλαίωση καταλήγοντας στο μέγα Βασιλικό δείπνο.

Στην περιγραφή των Θείων συγγραφέων βλέπουμε ότι από την αρχή της Θεολογίας τους, επιμένουν επί του εσωτερικού και άρρητου συνδέσμου μεταξύ Θεολογίας και μυστικισμού. Μεταξύ της δογματικής παραδόσεως και της πνευματικότητος, οι Θείοι συγγραφείς ερμηνεύουν την πνευματικότητα εξ απόψεως δογματικής, εφόσον τα δόγματα είναι η εξωτερική έκφρασις της πνευματικότητος. Είναι η μόνη αντικειμενική μαρτυρία μιας εμπειρίας, την οποίαν επικυρώνει η Εκκλησία. Αι προσωπικαί εμπειρίαι και η κοινή της Εκκλησίας εμπειρία είναι αι αυταί δυνάμεις της καθολικότητας της Χριστιανικής παραδόσεως.

Επομένως οι παραδόσεις δεν είναι μόνον το σύνολον των δογμάτων των Ιερών εθίμων και των υπό της Εκκλησίας φυλασσόμενων λειτουργικών τόπων, αλλά είναι κυρίως εκείνο το οποίον εκφράζεται δια των εξωτερικών αυτών προσδιορισμών, μια ζώσα παράδοσις, η συνεχής αποκάλυψις του Αγίου Πνεύματος εν τη Εκκλησία. Ζωή της οποίας έκαστον μέλος αυτής δύναται να μετάσχει κατά το δικό του μέτρον. Το είναι εν τη παράδοση σημαίνει να έχει τις μερίδιον εις την εμπειρίαν των εν τη Εκκλησία αποκαλυπτόμενων μυστηρίων.

Η δογματική παράδοσις, στήλη τεθέντες υπό της Εκκλησίας επί της οδού της γνώσεως του Θεού και η μυστική παράδοσις, η των μυστηρίων της πίστεως κτηθείσα εμπειρία, δεν δύνανται να διαχωριστούν ή να αντιταχθούν. Δεν κατανοούμε τα δόγματα της εμπειρίας, ουδέ έχουμε το πλήρωμα της εμπειρίας εκτός της αληθούς διδασκαλίας. Για το λόγο αυτόν προσπάθησα να παρουσιάσω την παράδοση της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ως μυστικήν Θεολογία, διδασκαλία και εμπειρία, έκαστη των οποίων προϋποθέτει την άλλην.

Παρουσίασα διαδοχικά τα βασικά στοιχεία της Ορθοδόξου Θεολογίας μέσα από τον λόγον, την γραφή και την εμπειρία των Θείων Αγίων Πατέρων και των Αγίων Αποστόλων χωρίς να παραβλέψω τον απώτατον σκοπόν της μετά του Θεού ενώσεως. Η δογματική αυτή παράδοσις πάντοτε σωτηριολογική, εν τη πρόθεση της προσανατολισθείσα προς αυτό το τέλος, μας παραδόθηκε λίαν ομογενής θεώρησις παρά τον πλούτο των πολλών προσώπων που εμίλησαν σε διαφορετικό χρόνο, διαφορετικές εποχές, διαφορετικά κοινωνικά και οικονομικά συστήματα.

2

Η προσωπική θεώρηση όλων αυτών των τόσων πολλών προσώπων να μιλούν για την ίδια πηγή γνώσεως, να συμφωνούν σε όλα μεταξύ τους χωρίς να γνωρίζει ο καθένας τι έχουν πει οι άλλοι σε πάρα πολλές περιπτώσεις, είναι η απόλυτη εγγύηση ότι τα δόγματα της Χριστιανικής Εκκλησίας είναι η μόνη αλήθεια. Επίσης, είναι απαραίτητο να σημειώσουμε εδώ ότι κανένα άλλο θρησκευτικό σύστημα δεν μας δίνει την ταυτότητα του κυρίαρχου λατρευτικού προσώπου αλλά και την αιτιολόγηση ολόκληρου της δημιουργίας και την ταυτότητα της και για τον απώτατο προορισμό της ανθρωπότητας και την προσωπική σχέση του καθενός χωριστά αλλά και του συνόλου της ανθρωπότητας με την αρχή της δημιουργίας του.

Παρά την ποικιλία των πολιτισμών και των εποχών που περιλαμβάνει το σύνολον των δογματικών παραδόσεων η ομογένεια των θεωριών τόσων πολλών προσώπων, είναι εμφανές ότι λειτούργησαν σαν μια πνευματική οικογένεια, εις την οποίαν είναι εμφανή και ευκόλως αναγνωρίσιμος η συγγένεια των μελών της καίτοι ταύτα είναι απομακρυσμένα αλλήλων εν χρόνω και τόπω.

Για να αποδεχτεί αυτή η ομογενή πνευματικότητα, έγινε αναφορά εις τον Διονύσιον τον Αεροπαγίτη, εις τον Γρηγόριο Παλαμά, εις τον Μακάριον τον Αιγύπτιον και εις τον Σεραφείμ του Sarov, εις τον Γρηγόριο Νύσσης, εις τον Φιλάρετο Μόσχας, τον Μάξιμον τον Ομολογιτήν και σε άλλους χωρίς να υπάρχει καμία ένδειξη αλλαγής πνευματικού κλίματος κατά την μετάβαση από την μια εποχή εις την άλλην. Και τούτο διότι η Ορθόδοξη Εκκλησία εν τη οποία οι άνθρωποι εκπληρούν τον προορισμόν των, εν τη οποία πραγματοποιείται η μετά του Θεού ένωσις, είναι πάντοτε η αυτή. Καίτοι η <<οικονομία>> αυτής ως προς τον εξωτερικόν κόσμον μεταβάλλεται κατ’ ανάγκη αναλόγως των εποχών και των διαφόρων τόπων εις τους οποίους εκπληρεί την αποστολήν τους.

Οι Πατέρες και οι Διδάσκαλοι οι οποίοι εν τη ιστορία αυτής εχρειάσθει να υπερασπίσουν και να διατυπώσουν τα διάφορα δόγματα, δεν ανήκουν εις αυτήν αύτην και μόνη παράδοσιν, ο εις ολιγότερον του άλλου είναι οι μάρτυρες μιας και της αυτής εμπειρίας. Η παράδοσις αυτή παραμένει κοινή εις την Ανατολήν και εις την Δύση εφόσον η Εκκλησία δίδει την λαμπράν μαρτυρίαν της περί των αληθειών των συνδεδεμένων μετά της ενανθρωπήσεως. Αλλά τα βαθύτερα, τα ούτως ειπείν πλέον μυστηριώδη δόγματα, τα έχοντα σχέσιν προς την Πεντηκοστήν. Αι διδασκαλίαι περί του Αγίου Πνεύματος, περί της χάριτος, περί της Εκκλησίας δεν είναι πλέον κοινά εις την Εκκλησίαν της Ρώμης και εις τας Εκκλησίας της Ανατολής. Δύο διηρημέναι παραδόσεις αντιτάσσονται προς αλλήλας. Ακόμη και το ότι υπήρξε κοινόν μέχρι ορισμένης τινός στιγμής, δέχεται εκ των υστέρων ένα διάφορον τόνον, εμφανίζεται σήμερον υπό έτερον φως ως πνευματικαί αλήθειαι ανήκουσαι εις δυο διακεκριμένας εμπειρίας.

Του λοιπού ή εις Άγιος Βασίλειος ή εις Άγιος Αυγουστίνος θα ερμηνεύονται διαφόρως, αναλόγως της υπολήψεως την οποίαν έχει τις προς την Ρωμαιοκαθολικήν ή την Ορθόδοξον παρόδοσιν. Τούτο είναι αναπόφευκτον διότι οι άνθρωποι δεν παραδέχονται την αυθεντικότητα ενός εκκλησιαστικού συγγραφέως, εάν δεν εβρίσκεται εις το πνεύμα της παραδόσεως την οποίαν πρεσβεύουν. Εις την παρούσαν παρουσίαση έγινε προσπάθεια να παρουσιαστούν κατά τρόπον ανάγλυφον τους ιδιάζοντας χαρακτήρας της παραδόσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Βασιζόμενοι αποκλειστικώς επί των μαρτυριών των Πατέρων της Ανατολής ώστε να αποφευχθεί πάσα ενδεχόμενη σύγχυσιν ή παρανόησιν.

3

Εχρειάσθει να αποδείξωμε δια πλείστων επαναλήψεων κατά την μελέτη ταύτης της παρουσίας περί της μυστικής Θεολογίας της Ανατολικής Εκκλησίας, την αποφατικήν στάση η οποία προσιδιάζει εις την θρησκευτικήν ταύτην σκέψη. Ως γίνεται γνωστό, αι αρνήσεις αι οποίαι υποδεικνύουν την Θείαν αγνωσίαν, δεν είναι αντιστάσεις γνώσεως. Χωρίς να είναι ένας περιορισμός, ο αποφατισμός υπερβαίνει πάσας τα ιδέας, παν πεδίον φιλοσοφικής σκέψεως. Είναι μια τάσις προς μιαν πληρότητα πάντοτε μεγαλυτέραν, η οποία μεταβάλει την γνώσιν εις άγνοιαν, την Θεολογία των ιδεών εις θεωρίαν, τα δόγματα εις εμπειρίαν των άρρητων μυστηρίων.

Είναι μια Θεολογία υποστατική, παρακινούσα ολόκληρον το είναι, θέτουσα αυτό εις την οδόν της ενώσεως, υποχρεώνουσα αυτό να μεταβάλει, να μεταμορφώσει την φύσιν του, δια να φθάσει εις την αληθή γνώσιν η οποία είναι η θεωρία της Αγίας Τριάδος.

Επομένως η <<μεταβολή του πνεύματος>> δηλοί μετάνοιαν. Η αποφατική οδός της Ανατολικής Θεολογίας είναι η συνεχής μεταβολή του είναι, το οποίον τείνει προς την πληρότητα του, προς την μετά του Θεού ένωσιν. Η οποία πραγματοποιείται δια της Θείας Χάριτος και της ανθρώπινης ελευθερίας.

Αλλά το πλήρωμα της Θεότητος, η έσχατη τελείωσις προς την οποίαν τείνουν οι άνθρωποι, επιτυγχάνεται εν Αγίω Πνεύματι. Το Άγιον Πνεύμα είναι ο Μυσταγωγός της αποφατικής οδού της οποίας αι αρνήσεις υποδηλούν την παρουσία του Απεριορίστου, του Ανωνύμου, του τέλειου Πληρώματος. Είναι η μυστική παράδοσις εν τη εις πάντας αποκαλυφθείση και πανταχού κυρηχθήση παράδοση, είναι το μυστήριον το οποίον παραμένει κεκρυμμένον εις τας διδασκαλίας της Εκκλησίας. Καίτοι δίδει εις αυτάς τας παραδόσεις τον χαρακτήρα της βεβαιότητος, την εσωτερικήν μαρτυρίαν, την ζωήν, την θερμότητα, το φώς ιδιάζοντα εις την Χριστιανικήν αληθείαν. Άνευ εκείνου <<Του Αγίου Πνεύματος>>, τα δόγματα θα ήσαν αφηρημέναι αληθείαι, εξωτερικαί αυθεντικότητες επιβαλλόμεναι έξωθεν εις μιαν τυφλήν πίστιν, λόγοι αντίθετοι προς την λογικήν, γινόμενοι δεκτοί εξ υπακοής και προσαρμοζόμενοι εν συνεχεία εις την διανοητικήν ημών ικανότητα. Αντί να είναι μυστήρια αποκεκαλυμμένα, αρχαί μιας νέας γνώσεως παρεχόμενης εις ημάς και προσαρμοζούσης την φύσιν ημών εις την θεωρίαν αληθειών, αι οποίαι υπερβαίνουν πάσαν ανθρώπινην διάνοια.

Η αποφατική στάσις εν τη οποία δυνάμεθα να είδωμεν τον θεμελιώδη χαρακτήρα ολόκληρου της Θεολογικής σκέψεως της Ανατολικής παραδόσεως, είναι μια συνεχής μαρτυρία αποδιδόμενη εις το Άγιον Πνεύμα το οποίον αναπληροί όλας τας ελλείψεις, υπερβαίνει άπαντα τα όρια, παρέχει εις την γνώσιν του Αγνώστου. Το πλήρωμα της εμπειρίας μεταβάλλει τον Θείον γνόφο εις φως εν τω οποίω κοινωνούμεν με τον Θεόν. Εάν ο άγνωστος Θεός αποκαλύπτεται ως Αγία Τριάς, εάν η αγνωσία Του εμφανίζεται ως το μυστήριον των τριών προσώπων και της μίας φύσεως, τούτο συμβαίνει διότι το Άγιον Πνεύμα αποκαλύπτει εις την θεωρίαν ημών το πλήρωμα του Θείου είναι.

Για τον λόγον αυτόν εις την Ανατολικήν Λατρείαν, η ημέρα της Πεντηκοστής καλείται εορτή της Αγίας Τριάδος. Η απόλυτος Βεβαιότις είναι όρος πάσης θεωρίας, πάσης ανυψώσεως και συγχρόνως αρχή πάσης Θεολογίας, πρώτη αλήθεια, αρχικόν δεδομένον εκ του οποίου πάσα σκέψις, πάσα ύπαρξις λαμβάνουν την αρχήν του. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Ευάγριος ο Ποντικός, ο Άγιος Μάξιμος και άλλοι Πατέρες ταυτίζουν την τέλειαν γνώσιν της Τριάδος προς την Βασιλείαν του Θεού, έσχατην τελείωσιν, εις την οποίαν εκλήθησαν όλα τα κτίσματα. Η μυστική Θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας θα αποδεικνύεται πάντοτε Τριαδοκεντρική. Η γνώσις του Θεού θα είναι δι’ αυτήν μία γνώσις της Τριάδος, η μυστική ένωσις μια ζωή ενωμένη μετά των τριών Θείων Προσώπων.

4

Η αντινομία του Τριαδικού δόγματος μυστηριώδους ταυτότητος Μονάδος-Τριάδος θα διαφυλαχθεί ζηλοτύπως εν τω Πνεύματι του ανατολικού αποφατισμού, ο οποίος θα αντιταχθεί προς την δυτικήν διατύπωσιν της εκπορεύσεως ώστε να μη τονισθεί η ενότις της φύσεως εις βάρος της προσωπικής πληρότητος <<Τρίσιν Αγιασμοίς εις μιαν συνιούσι κυριότητα και Θεότητα>>.

Η μοναρχία του Πατρός θα αποδεικνύεται πάντοτε μοναδική πηγή των προσώπων, εν εις υπάρχει ο αιώνιος πλούτος της μιας φύσεως. Η Ανατολική Θεολογία τείνουσα πάντοτε εις την σύλληψιν μιας μεγαλυτέρας πληρότητος να υπερβεί άπαντα τα νοητά όρια τα οποία θα ηδύναντο να προσδιορίζουν λογικώς το Θείον Είναι. Αρνείται να αποδώσει εις την Θείαν φύσιν τον χαρακτήρα μιας ουσίας κεκλεισμένης εν εαυτή. Ο Θεός, μια ουσία εν τρίσι προσώποις είναι τι πλέον της ουσίας, εκχέει την ουσίαν Του, εκδηλούται εκτός αυτής γνωστοποιείται ον ακοινωνήτως εκ φύσεως. Αι πρόοδοι αυταί της Θεότητος εκτός της ουσίας, τα εκχυλίσματα του Θείου πληρώματος, είναι αι ενέργειαι, τρόπος υπάρξεως αρμόζων εις τον Θεόν καθόσον εκχέει το πλήρωμα της Θεότητος Του δια του Αγίου Πνεύματος εφ’ όλων εκείνων οι οποίοι είναι άξιοι να λάβουν αυτό. Δια τον λόγον αυτόν ένας ύμνος της Πεντηκοστής καλεί το Άγιον Πνεύμα. <<Πατρί και Υιώ συντεταγμένον και συναριθμούμενον Θεόν και Θεοποιούν πυρ εκ πυρός προϊόν, λαλούν, ενεργούν, διαιρούν τα χαρίσματα>>.

Ο αυτός πόθος του πληρώματος εκδηλούται εις τας διδασκαλίας τας αναφερόμενας εις την δημιουργίαν. Εάν η ύπαρξις της κτίσεως ουδόλως έχει τον χαρακτήρα της αναγκαιότητος, εάν η δημιουργία είναι τυχαία, το κτιστόν σύμπαν εβρίσκει την τελείωσιν του εν τη απόλυτω ελευθερία της Θείας Βουλής. Διότι ο Θεός εδημιούργησεν εκ του μηδενός εν υποκείμενον τελείως νέον, ένα κόσμο ο οποίος δεν είναι μια ατελής αντιγραφή του Θεού, αλλά εν έργον ηθελημένον <<αποφασισθέν εν τη Θεία αυτού βουλή>>. Πράγματι, εις την Ανατολικήν Θεολογίαν αι Θείαι Ιδέαι ως διαπιστώνουμε, παρουσιάζονται υπό την δυναμικήν μορφήν των δυνάμεων των Βουλών, των δημιουργικών λόγων. Προσδιορίζουν τα πλάσματα ως εξωτερικαί αυτών αιτίαι, αλλά συγχρόνως καλούν αυτά εις την τελειότητα, εις το ευ είναι, <<το τέλειον είναι>>, εις την ένωσιν μετά του Θεού. Ούτως η κτίσις εμφανίζεται ως μια δυναμική παραγματικότις τείνουσα προς την μέλλουσαν πληρότητα η οποία είναι παρούσα δια τον Θεόν. Το άσειστον θεμέλιον του εκ του μηδενός δημιουργηθέντος κόσμου, συνίσταται εις την τελείωσιν του η οποία είναι το τέλος του γίγνεσθαι αυτού.

Εκείνο το οποίον εκπληροί, αποδίδει την πληρότητα εις παν δημιούργημα, είναι το Άγιον Πνεύμα. Εξεταζόμενον καθ’ εαυτό το δημιούργημα είναι θα είναι πάντοτε ατελές, εξεταζόμενον εν Πνεύματι Αγίω θα εμφανισθεί ως πλήρωμα του τεθεωμένου πλάσματος. Κατά τον ρου της ιστορίας της, η κτίσις θα τεθεί εν μέσω των δύο αυτών ορίων χωρίς να δύνανται τις να συλλάβει την καθαράν φύσιν και την χάριν ως δύο συνδεόμενας πραγματικότητας εκ των οποίων η μία θα προσετίθετο εις την άλλην. Η παράδοσις της Ανατολικής Εκκλησίας γνωρίζει το δημιούργημα τείνον προς την Θέωσιν, προοδεύον συνεχώς εν χάριτι, γνωρίζει επίσης την εκπέσουσαν φύσιν χωριζόμενην του Θεού. Εισελθών εις εν νέον υπαρκτικόν πεδίο, το πεδίον της αμαρτίας και του θανάτου. Αλλά θα αποφύγει να αποδώσει μια στατικήν τελειότητα εις την κτιστήν φύσιν εξεταζόμενην καθ’ εαυτήν. Πράγματι θα ήτο ως να απεδίδετο μια περιορισμένη πληρότις μια φυσική επάρκεια εις τα όντα τα οποία εδημιουργήθησαν δια να έβρουν το πλήρωμα των εις την μετά του Θεού ένωσιν.

Εις την ανθρωπολογίαν και τον ασκητισμόν τον απορρέοντα εξ αυτής, το όριον – αποτέλεσμα συγχύσεως μεταξύ προσώπου και φύσεως – το οποίον πρέπει να υπερπηδηθεί είναι το του ατόμου, του ιδιαίτερου όντος. Το πλήρωμα της φύσεως απαιτεί την τέλειαν ενότητα της ανθρωπότητος, εν μοναδικόν σώμα το οποίον πραγματοποιείται εν τη Εκκλησία.

Το αυτοδύναμον πλήρωμα του προσώπου εκφράζεται εν τη ελευθερία των – ως προς πάντα φυσικόν χαρακτηρισμόν πάντα ατομικόν χαρακτήρα – η οποία δημιουργεί εξ ενός έκαστου αυτών εν μοναδικόν ον μη έχων το όμοιον του. Μια πλήθιν ανθρωπίνων υποστάσεων, αι οποίαι κατέχουν μίαν μόνην φύσιν. Εν τη ενότητι της κοινής φύσεως τα πρόσωπα δεν είναι μέρη, αλλά έκαστον είναι σύνολον, το οποίον εβρίσκει την τελείωσιν του πληρώματος του εις την μετά του Θεού ένωσιν.

5

Το πρόσωπον, άφθαρτος εικόν του Θεού τείνει πάντοτε προς αυτήν την πληρότητα, καίτοι αναζητεί αυτήν ενίοτε εκτός του Θεού. Διότι γνωρίζει, επιθυμεί και ενεργεί δια της φύσεως την οποίαν η αμαρτία ημαύρωσε της φύσεως, η οποία δεν έχει πλέον την Θείαν ομοιότητα. Ούτω το μυστήριον του Θείου Είναι, το οποίον είναι η διάκρισις μεταξύ της μιας φύσεως και των προσώπων. Είναι εγγεγραμμένον εν τη ανθρώπινη φύση, η οποία εκλήθη να μετάσχει της ζωής της Αγίας Τριάδος.

Οι δύο πόλοι της ανθρώπινης υπάρξεως, η φύσις και το πρόσωπον, εβρίσκουν το πλήρωμα των, οι μεν εν τη ενότητι, το δε εν τη απολύτω ποικιλία διότι έκαστον πρόσωπον ενούται μετά του Θεού κατά τρόπο αποκλειστικώς προσωπικόν. Η ενότις της εξαγνισθείσης φύσεως θα αναδημιουργηθεί και θα <<ανακεφαλαιωθεί>> υπό του Χριστού. Η πλήθυς των προσώπων θα επικυρωθεί υπό του Αγίου Πνεύματος, το οποίον θα μεταδοθεί εις έκαστον μέλος του σώματος του Χριστού. Το νέον πλήρωμα, το νέον υπαρκτικόν πεδίον εισαχθέν εν τω κόσμω μετά τον Γολγοθά, την Ανάστασιν και την Πεντηκοστήν, θα ονομασθεί Εκκλησία.

Αποκλειστικώς εν τη Εκκλησία δια των οφθαλμών της Εκκλησίας, η Ανατολική Πνευματικότις θα ηδεί τον Χριστόν. Με άλλες λέξεις θα γνωρίσει Αυτόν εν Πνεύματι Αγίω, ο Χριστός θα εμφανίζεται πάντοτε εις αυτήν εν τω πληρώματι της θεότητος Του. Δεδοξασμένος και θριαμβεύων ακόμη και κατά το πάθος Του, ακόμη και εν τω τάφω. Η κένωσις θα αναπληρούται πάντοτε δια της ελλάμψεως της Θεότητος. Νεκρός και αναπαυόμενος εν τω τάφω, κατέρχεται εις τον Άδην ως νικητής και άπαξ δια παντός εξολοθρεύει την δύναμιν του εχθρού Αναστάς και αναληφθείς εις τους ουρανούς.

Δεν δύναται να γνωσθεί υπό της Εκκλησίας υπό άλλην μορφήν πλην της του ενός προσώπου της Αγίας Τριάδος. Καθεζόμενος εκ δεξιών του Πατρός πατήσας τον θάνατον, ο <<ιστορικός Χριστός, ο Ιησούς της Ναζαρέτ>> υιός παρουσιάζετο εις τα όμματα των ξένων μαρτύρων. Ο Χριστός ο εκτός της Εκκλησίας υπερβάλλεται πάντοτε, ολοκληρούται εν τω πληρώματι της Αποκαλύψεως, η οποία παρεχωρήθει εις τους αληθείς μάρτυρας, εις τους πεφωτισμένους υπό του Αγίου Πνεύματος υιούς της Εκκλησίας. Η λατρεία της ανθρώπινης φύσεως του Χριστού είναι ξένη προς την ανατολικήν παράδοσιν, εν τη οποία μάλλον η θεωθείσα αυτή ανθρώπινη φύσις ενδύεται το αυτό ένδοξο σχήμα, με το οποίον είδον αυτήν οι Απόστολοι επί του όρους Θαβώρ – ανθρώπινη φύσις του Υιού η οποία καθιστά ορατήν την κοινήν μετά του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος Θεότητα.

Η οδός της μιμήσεως του Χριστού ουδέποτε ησκήθει εν τη πνευματική ζωή της Ανατολικής Εκκλησίας. Πράγματι η οδός αυτή θα εφαίνετο εις το σημείον τούτο ως έχουσα χαρακτήρα ατέλειας, εξωτερικήν τινά θέσιν έναντι του Χριστού.

Δια την ανατολικήν πνευματικότητα, η μόνη οδός η οποία καθιστά ημάς σύμμορφους τω Χριστώ είναι η οδός της αποκτήσεως της χάριτος της παρεχόμενης υπό του Αγίου Πνεύματος. Οι Αγίοι της Ανατολικής Εκκλησίας ουδέποτε είχαν στίγματα, εξωτερικούς τύπους, καθιστώντας μεγάλους Αγίους και μυστικούς όμοιους προς τον πάσχοντα Χριστόν. Αντιθέτως συχνάκις οι Άγιοι της Ανατολής μετεμορφώθησαν υπό του εσωτερικού φωτός της ακτίστου χάριτος και ενεφανίσθησαν απαστράπτοντες ως ο Χριστός τότε κατά την Μεταμόρφωσιν Του.

Η πηγή του πληρώματος τούτου το οποίον υπερβαίνει πάντα ακριβή δογματικόν καθορισμόν, η εμπειρία και η ζωή της Εκκλησίας, η αρχή του πλούτου και της ελευθερίας ταύτης είναι το Άγιον Πνεύμα. Ως τέλειον πρόσωπον ουδέποτε εθεωρήθει εν τη υποστατική αυτού ύπαρξη ως <<σύνδεσμος αγάπης>>. Μεταξύ Πατρός και Υιού ως μια λειτουργία ενότητος εν τη Τριάδι εν ει δεν υπάρχει θέσις δια τοιούτου είδους προσδιορισμούς. Ομολογούσα την εκ του Πατρός εκπόρευσιν του Αγίου Πνεύματος την υποστατικήν αυτού ανεξαρτησίαν έναντι του Υιού, η παράδοσις της Ανατολικής Εκκλησίας επικυρώνει την προσωπικήν τελειότητα του έργου του εις τον κόσμον ελθόντος παρακλήτου.

Το Άγιον Πνεύμα δεν είναι μια ενωτική δύναμις δια της οποίας ο Υιός θα επεβάλλετο εις τα μέλη του μυστικού του Σώματος. Εάν μαρτυρεί περί του Υιού, τούτο γίνεται υπό την ιδιότητα Του ως Θείου προσώπου ανεξάρτητου του Υιού, ως Θείου προσώπου το οποίον παρέχει εις έκαστην ανθρώπινην υπόστασιν. Εις έκαστον μέλος της Εκκλησίας εν νέον πλήρωμα εν τω οποίω οι άνθρωποι οικειούνται και ομολογούν ελευθέρως, αυθορμήτως την Θεότητα του Χριστού, η οποία κατέστει εμφανής εν Αγίω Πνεύματι. <<Όπου το Πνεύμα του Θεού, εκεί η ελευθερία>>. Η αληθής ελευθερία των προσώπων τα οποία δεν είναι τυφλά μέλη εν τη ενότητι του σώματος του Χριστού, τα οποία δεν εκμηδενίζονται δια της ενώσεως. Αλλά αποκτούν το προσωπικόν των πλήρωμα έκαστον καθίσταται εν σύνολον εν τη Εκκλησία διότι το Άγιον Πνεύμα κατέρχεται κεχωρισμένως εφ’ έκαστην ανθρώπινην υπόστασιν.

6

Εάν ο Υιός δανείζει την υπόστασιν Του εις την αναγεγεννημένην ανθρώπινην φύσιν, εάν καθίσταται η κεφαλή ενός καινού σώματος, το Άγιον Πνεύμα ελθόν εν ονόματι του Υιού παρέχει εις έκαστον μέλος του σώματος του, εις έκαστον άνθρωπον την Θεότητα. Εν τη κένωση του κατελθόντος εις την γην Υιού το πρόσωπον εξεδηλούτο σαφώς, αλλά η φύσις έμενε κεκρυμμένη υπό την <<μορφήν του δούλου>>. Κατά την έλευσιν του Αγίου Πνεύματος η Θεότις αποκαλύπτεται ως Δωρεά, ενώ το πρόσωπον του Δοτήρος μένει αθέατον. Το Άγιον Πνεύμα παρέχει την άκτιστον χάριν εις τους ανθρώπους εξαφανιζόμενον, κρυπτόμενον ούτως ειπείν ως πρόσωπον. Ο άνθρωπος ενούται μετά του Θεού προσαρμοζόμενος εις το πλήρωμα της υπάρξεως, το οποίον αναπτύσσεται εις τα βάθη του δικού του προσώπου. Δια των συνεχών προσπαθειών εις την οδόν της ανόδου, δια της συνεργασίας μετά της Θείας Θελήσεως, η κτιστή φύσις μεταμορφούται ολοέν και περισσότερον υπό της χάριτος μέχρι της τελικής θεώσεως η οποία θα αποκαλυφθεί πλήρως εν τη Βασιλεία του Θεού.

Το αυτό πλήρωμα του Αγίου Πνεύματος, η αυτή προσπάθεια δια την έσχατην τελείωσιν η οποία δεν είναι το στατικόν και περιορισμένον χαρακτηρίζει την Ανατολικήν Εκκλησιολογίαν. Η ιστορική Εκκλησία συγκεκριμένη, καλώς καθορισμένη εντός του χρόνου και του τόπου, συγκεντρώνει εν εαυτή την γην και τον ουρανόν. Τους ανθρώπους και τους αγγέλους, τους ζώντας και τους κεκοιμησμένους, τους αμαρτωλούς και τους αγίους, το κτιστόν και το άκτιστον.

Πώς να αναγνωρίσωμεν υπό τας ελλείψεις και τας εξωτερικάς ατελείας της ιστορικής υπάρξεως της την ένδοξον Νύμφην του Χριστού <<μη έχουσα σπίλον ή ρίτιδα ή τι των τοιούτων>> <<δια να αγιάσει αυτήν καθαρίσας με το λουτρόν του ύδατος δια του λόγου δια να παραστήσει αυτήν εις εαυτόν ένδοξον Εκκλησίαν μη έχουσα κηλίδα ή ρητίδα ή τι των τοιούτων αλλά δια να είναι αγία και άμωμος >>(Εφες. ε.26-27).

Πως θα ηδυνάμεθα να αποφύγωμεν τον πειρασμόν, την αμφιβολίαν, εάν το Άγιον Πνεύμα δεν εξεχέετο συνεχώς επί των ανθρωπίνων αδυναμιών, εάν οι ιστορικοί περιορισμοί δεν υπερπηδώντο πάντοτε.

Εάν η ατέλεια δεν μετεβάλετο πάντοτε εις πλήρωμα ως το ύδωρ μετεβλήθη εις οίνον εις τον εν Κανά γάμον. Πόσοι άνθρωποι διέρχονται εκ της Εκκλησίας χωρίς να αναγνωρίσουν την ακτινοβολίαν της αιωνίου δόξης υπό τινά όψιν ταπεινώσεως. Αλλά πόσοι ανεγνώρισαν τον Υιόν του Θεού εις τον <<εν πληγή όντα>> άνθρωπον. Πρέπει να έχωμεν οφθαλμούς δια να βλέπωμεν και αίσθησιν ανεπτυγμένην εν Πνεύματι Αγίω δια να αναγνωρίσουμε την πληρότητα εκεί όπου ο εξωτερικός οφθαλμός διακρίνει μόνον περιορισμούς και ελλείψεις.

Δεν έχουμεν ανάγκη <<μεγάλων εποχών>> για να δυνηθούμε να βεβαιώσουμε το πλήρωμα τούτο της Θείας ζωής, το οποίον είναι πάντοτε παρόν εν τη Εκκλησία.

Εις την εποχή των Αποστόλων, εις την εποχή των διωγμών, εις τους αιώνας των μεγάλων συνόδων πάντοτε υπήρξαν <<λαϊκά πνεύματα>> τα οποία παρέμενον τυφλά προ των αποκαλυπτικών εκδηλώσεων του Πνεύματος του Θεού εν τη Εκκλησία. Μπορούμε να αναφέρουμε εν παράδειγμα πλέον πρόσφατον. Η ρωσική Εκκλησία εγέννησε τον προηγούμενο αιώνα χιλιάδες μαρτύρων και ομολογητών οι οποίοι εις ουδέν υστερούντων των μαρτύρων των πρώτων αιώνων.

Αι άφθονοι εκχύσεις της χάριτος, τα καταπληκτικότερα θαύματα, έλαβον χώραν παντού όπου εδοκιμάσθει η πίστις, αι εικόνες παρουσιάσθησαν θαυμασταί προ των οφθαλμών των έκπληκτων θεατών.

Οι θόλοι των Εκκλησιών απήστραπτον εν φως το οποίον δεν ήτο εκ του κόσμου τούτου. Και θαύμα ανώτερον όλων. Η Εκκλησία εγνώριζε να θριαμβεύει εις όλας τα δυσκολίας γιατί ήταν άνθρωποι που της έδωσαν τον εαυτό τους για να εκφραστεί. Και εξέρχεται από την δοκιμασία ανανεωμένη και στερεωμένη (άλλο η δοκιμασία και άλλο η άρνηση και η προδοσία).

Εν τούτοις πάντα ταύτα μόλις παρετηρήθησαν η ένδοξος πλευρά εκείνου το οποίον εγένετο εις την Ρωσίαν έμεινε αδιάφορο, δεν βρήκαν μιμητές. Κυρίως διαμαρτυρήθησαν διότι η ρωσική Εκκλησία δεν εφέρθει ως δύναμις εγκόσμιος. Ο σταυρωθείς και ταφείς Χριστός ουδόλως θα κριθεί διαφορετικά από εκείνους οι οποίοι είναι τυφλοί δια το φως της Αναστάσεως Του.

7

Δια να μάθωμε να αναγνωρίσουμε την νίκην υπό την φαινομενική ή την δύναμιν του Θεού η οποία εν ασθενεία τελειούται, την αληθή Εκκλησία εν τη ιστορική αυτή πραγματικότητα, πρέπει να λάβωμεν κατά τον λόγον του Απόστολου Παύλου <<ού το πνεύμα του κόσμου αλλά το πνεύμα το εκ του Θεού ίνα ειδώμεν τα υπό του Θεού χαρισθέντα ημίν >>(Α.κορ. β.12).

Ο αποφατισμός ο οποίος χαρακτηρίζει την μυστικήν Θεολογίαν της Ανατολικής Εκκλησίας, εμφανίζεται τελικώς ως μια μαρτυρία αποδιδόμενη εις το πλήρωμα του Αγίου Πνεύματος. Προσώπου παραμένοντας αγνώστου καίτοι πληροί τα πάντα φέροντος αυτά προς την έσχατην τελείωσιν των. Το πάν τελειούται εν Αγίω Πνεύματι ο κόσμος ο οποίος εδημιουργήθει δια να θεωθούν οι άνθρωποι οι οποίοι εκλήθησαν εις την μετά του Θεού ένωσιν, η Εκκλησία εν τη οποία η ένωσις αυτή πραγματοποιείται. Τέλος ο Θεός γνωστοποιείται υπό του Αγίου Πνεύματος εν τω πληρώματι του είναι Του οποίον είναι η Αγία Τριάς.

Η πίστις η οποία είναι αποφατική έννοια του πληρώματος τούτου, δεν δύναται να παραμείνει ξένη δια τα πρόσωπα, τα οποία συγκατατίθενται εις την μετά του Θεού ένωσιν. Το Άγιον Πνεύμα καθίσταται εν αυτοίς η πηγή της συνειδήσεως των η οποία αυξάνει διαρκώς και περισσότερον εις κατανόησιν των Θείων πραγμάτων. Η πνευματική ζωή κατά τους ασκητικούς Πατέρες της Ανατολής ουδέποτε είναι ασυνείδητος. Η συνείδησις αυτή της χάριτος του παρόντος εν ημίν Θεού καλείται συνήθως <<γνώσις>> ή <<γνώσις η πνευματική>>, την οποίαν ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος προσδιορίζει αίσθηση της αιωνίου ζωής ως <<αίσθηση των μυστηρίων>>.

Η γνώσις απομακρύνει πάντα περιορισμόν της συνειδήσεως, πάσαν άγνοιαν της οποίας το έσχατον τέλος είναι η ζοφερά κόλασις. Η τελειότις της γνώσεως είναι η θεωρία του Θείου φωτός της Αγίας Τριάδος, συνείδησης πλήρης η οποία είναι η παρουσία. Η κρίσις και η είσοδος εις την αιώνιον ζωήν έτεινες πραγματοποιούνται κατά τον Άγιον Συμεών τον Νεόν Θεολόγο από της παρούσης ζωής. Προ του θανάτου και της αναστάσεως εις τους αγίους οι οποίοι ζουν εν συνεχή μετά του Θεού κοινωνία.

Η συνείδησις του πληρώματος του Αγίου Πνεύματος, δοθείσα εις έκαστον μέλος της Εκκλησίας κατά το μέτρον της προσωπικής ανυψώσεως διαλύει τα σκότη του θανάτου. Διαλύει το φόβο της κρίσεως, την άβυσσον της κολάσεως, κατευθύνουσα τα βλέμματα αποκλειστικώς προς τον <<ερχόμενον μετά δόξης Κύριον>>.

8

Η χαρά αυτή της Αναστάσεως και της αιωνίου ζωής καθιστά την νύκτα του Πάσχα <<πανήγυρη πίστεως>>. Καθ’ ην έκαστος μετέχει εν τίνι μέτρο και δι’ ολίγας στιγμάς του πληρώματος της <<όγδοης ημέρας>> η οποία δεν θα έχει τέλος. Εις λόγος ο οποίος αναγιγνώσκεται κατ’ έτος εις την πρωινήν λειτουργία του Πάσχα, εκφράζει τελείως την έννοιαν του εσχατολογικού τούτου πληρώματος το οποίον επιδιώκει η Χριστιανική Ανατολή.

Δεν θα μπορούσε κανείς να βρει λόγους περισσότερο εκφραστικούς δια την παρούσα παρουσίαση περί της μυστικής Θεολογίας της Ανατολικής Εκκλησίας. Ο λόγος που θα

ακολουθήσει αποδίδεται στον Ιερό Χρυσόστομο.

Ει τις ευσεβής και φιλόθεος απολαύετω της καλής ταύτης και λαμπρώς πανηγύρεως.

Ει τις δούλοις ευγνώμων εισελθέτω χαίρων εις την χαράν του Κυρίου αυτού.

Ει τις έκαμε νηστεύων απολαυέτω νυν το δηνάριον.

Ει τις από της πρώτης ώρας ειργάσατο δεχέσθω σήμερον το δίκαιον όφλημα.

Ει τις μετά την Τρίτη ήλθον ευχαρίστως εορτασάτω.

Ει τις μετά την έκτην έφθασε μηδέν αμφιβάλλετω και γαρ ουδέν ζημιούται.

Ει τις υστέρησεν εις την ενάτην, προσελθέτω μηδέν ενδοιάζων.

Ει τις έφθασε την ενδεκάτην, μη φοβηθεί την βραδύτητα φιλότιμος γαρ δε ο Δεσπότης δέχεται τον έσχατον καθάπερ και των πρώτων αναπαύει τον της ενδεκάτης ως τον εργασάμενον από της πρώτης και τον ύστερον ελεεί και των πρώτων θεραπεύει και κείνο διδώσιν και τούτο χαρίζεται και τα έργα δέχεται και την γνώμιν ασπάζεται και την πράξιν τιμά και την πρόθεσιν επαινεί. Ουκ εισέλθετε πάντες εις την χαράν του Κυρίου ημών και πρώτοι και δεύτεροι τον μισθόν απολαύετε, πλούσιοι και πρώτοι και δεύτεροι τον μισθόν απολαύετε. Πλούσιοι και πενήτες, μετ’ αλλήλων χορεύσατε. Εγκρατείς και ράθυμοι, την ημέραν τιμήσατε. Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες ευφρανθείτε σήμερον. Η τράπεζα γεμεί τρυφήσατε πάντες ο μόσχος πολύς μηδείς εξέλθει πινών. Πάντες απολαύσετε του συμποσίου της πίστεως. Πάντες απολαύσετε του πλούτου της Χριστότητος.

9

Μηδείς θρηνείτω πενίαν εφάνη γαρ η κοινή Βασιλεία.

Μηδείς οδύρεσθω πταίσματα συγγνώμη γαρ εκ του τάφου ανέτειλε.

Μηδείς φοβήσθω θάνατον ή λευθέρωσε γαρ ημάς ο θάνατος του Σωτήρος.

Έσβεσεν αυτόν υπ’ αυτού κατεχόμενος.

Εσκύλησε τον Άδην ο κατελθών εις τον Άδην.

Επίκρανεν αυτόν γευσάμενον της σαρκώς αυτού.

Και τούτο, προλάβων Ησαίας εβόησεν.

Ο Άδης φησίν επικράνθει συναντήσας σοι κάτω.

Επικράνθη και γαρ κατηργήθη.

Επικράνθη και γαρ ενεπαίχθη.

Επικράνθη και γαρ ενεκρώθει.

Επικράνθη και γαρ καθηρέθη.

Επικράνθη και γαρ εδεσμεύθει.

Έλαβε σώμα και Θεώ περιέτυχεν.

Έλαβε γην και συνάντησεν ουρανό.

Έλαβε όπερ έβλεπε και πέπτωκεν όθεν ουκ έβλεπε.

Πούσου θάνατε το κέντρον.

Πούσου άδυτο νικός.

Ανέστη Χριστός και συ καταβέβλησαι.

10

Ανέστη Χριστός και πεπτώκασι δαίμονες.

Ανέστη Χριστός και χαίρουσιν Άγγελοι.

Ανέστη Χριστός και ζωή πολιτεύεται.

Ανέστη Χριστός και νεκρός ουδείς επί μνήματος.

Χριστός γαρ εγερθείς εκ νεκρών, απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο.

Δόξα τιμή των θρόνων ασύγκριτος.

Δόξα στολή άυλων της φύσεως.

Δόξα φωνή Χερουβείμ υμνωδία.

Δόξα ωδή Σεραφείμ τρισαγία.

Η τράπεζα του δείπνου της Βασιλείας είναι η λειτουργική δράση της Εκκλησίας. Συμμετοχή στη Εκκλησία ίσον συμμετοχή των εδεσμάτων της Αγίας αυτής Τραπέζης με το πλέον ιδιαίτερο και μοναδικό στον κόσμο έδεσμα ΤΟ ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΜΑ του Κυρίου και Θεού μας Κυρίου ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ.

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία σύμφωνα με τους Αγίους Αποστόλους και τους Αγίους Πατέρες, είναι το σώμα του Σωτήρα Χριστού, το ζωντανό Σώμα του ζωντανού Θεανθρώπου. Ο Χριστός είναι η κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας, η απαρχή και το πλήρωμα αυτής. Ο Χριστός <<Εις ων της Αγίας Τριάδος>> και μετά τη σάρκωση Του είναι πάντοτε αχώριστος της Θείας Τριάδος. Ο Χριστός συνδέει στον εαυτό του την Εκκλησία με την Αγία Τριάδα, οδηγώντας και προσφέροντας <<εν ενί σώματι>> δηλαδή <<εν εαυτώ>>, εμάς στο Θεό Πατέρα και χαρίζοντας σε εμάς το Πνεύμα το Άγιον από το Χριστό και στο πρόσωπο του Χριστού η Εκκλησία, όλοι αυτοί που υπάρχουν στο σώμα της Εκκλησίας, ανεβάζονται και φθάνουν στην ίδια τη Θεαρχική Τριάδα.

ΓΕΝΟΙΤΟ ΚΥΡΙΕ. Η ΚΤΙΣΙΣ ΥΠΟΚΛΕΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΕΣΕΝΑ

Στη συνέχεια εισερχόμεθα στο κυρίως θέμα.